Отбасылық қатігездікке ұшыраған әйелдер мен балалар проблемасы аясындағы фильмдерге талдау.

«Тұрмыс» — заманауи қазақстандық қоғамдағы әйелдерге қатысты тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесін көтеретін әлеуметтік-драмалық фильм. Фильмде көптеген отбасыларда бар, бірақ жиі жасырын қалатын тақырып — отбасындағы физикалық, психологиялық және экономикалық зорлық көрініс табады.farabi.university

Фильмнің атауы — «тұрмыс» — екі мағыналы: бір жағынан, ол күнделікті өмір мағынасын білдірсе, екінші жағынан, тұрмыс құру, отбасы өмірі ұғымын да қамтиды. Осылайша, фильм атауының өзі әйелдің «отбасындағы орны» мен «қоғамдағы орны» арасындағы қақтығысты символдайды.

Негізгі тақырып және идея

Фильмнің басты тақырыбы — тұрмыстық зорлық-зомбылық пен әлеуметтік үнсіздік. Режиссер қоғамдағы «отбасы ішіндегі жағдайға араласуға болмайды» деген көзқарастың қауіпті екенін көрсетеді.farabi.university

Басты идея — зорлық-зомбылықты жеке отбасының ішкі ісі ретінде емес, қоғамдық мәселе ретінде қарастыру қажет деген ой.

Фильм әйелдің қорқыныш, тәуелділік және үмітсіздік сезімдерін шынайы жеткізеді. Ол ұзақ уақыт бойы күйеуінен көрген қорлыққа шыдап келеді, өйткені қоғам мен туыстары «әйел сабырлы болу керек» деген көзқарасты қалыптастырған.

Кейіпкерлер жүйесі

Басты кейіпкер — Айжан (немесе фильмдегі әйел образы) — тұрмыстық зорлықтың құрбаны. Ол психологиялық және физикалық қысымнан шаршаған, бірақ сырттай «жақсы жар, жақсы ана» рөлін атқаруға тырысады. Бұл образ Қазақстандағы мыңдаған әйелдің тағдырын жинақтайды.farabi.university

Күйеуі — билік пен бақылаудың символы. Ол өз әрекетін ақтап, зорлықты «тәрбие», «ер адамның үстемдігі» ретінде түсіндіреді. Бұл арқылы фильм патриархалды сана мен гендерлік теңсіздікке сын айтады.

Қоғам (жақындар, көршілер, әріптестер) — фильмдегі үшінші маңызды кейіпкер. Олардың үнсіздігі мен бейқамдығы арқылы режиссер көрерменге сұрақ қояды: «Біз де осылай үнсіз қалмаймыз ба?»

Фильм тек зорлық фактісін емес, оның психологиялық механизмін ашады.

Айжанның ішкі күйі — қорқыныш, ұят және кінә сезімдерінің қоспасы. Ол өзін кінәлі сезінеді, өйткені қоғам әйелден «шыдау» мен «тәртіпті болуды» күтеді. Бұл психологиялық тәуелділік зорлық-зомбылықтың жалғасуына әкеледі.

Психологиялық тұрғыдан фильм токсикалық қатынастардың динамикасын нақты көрсетеді:

1.    Зорлық – кешірім – уәде – қайталану циклі.

2.    Құрбанның өзін-өзі қорғау инстинктінің әлсіреуі.

3.    Қоғамдық және отбасылық қысым нәтижесінде үнсіздікке үйрену.

Әлеуметтік жағынан фильм Қазақстандағы гендерлік теңсіздік, құқықтық сауаттың төмендігі, және жәбір көрген әйелдерге арналған дағдарыс орталықтарының тапшылығын сынға алады.

Асқар Ұзабаев фильмде шынайылыққа ерекше назар аударады:

• Камера қозғалысы баяу, жиі жабық кеңістікте өтеді — бұл тұншықтырылған атмосфера мен әйелдің ішкі қысымын жеткізеді.
• Диалогтар табиғи, тұрмыстық тілде жазылған.
• Түстер гаммасы (көбінесе сұр, салқын реңдер) — кейіпкердің психологиялық күйін бейнелейді.
• Музыкалық фон минималды, бұл көріністердің эмоционалдық әсерін күшейтеді.

Режиссер зорлық көріністерін ашық көрсетуге ұмтылмайды — керісінше, кадр сыртындағы дыбыстар мен детальдар арқылы көрерменнің қиялына әсер етеді. Бұл тәсіл мәселенің тереңдігін күшейтеді.farabi.university

«Тұрмыс» фильмі Қазақстан қоғамындағы гендерлік саясат пен отбасылық құндылықтар туралы жаңа көзқарас ұсынады. Ол:

• Зорлық-зомбылықты ақтауға болмайтынын;
• Әрбір әйелдің қауіпсіз өмір сүруге құқығы бар екенін;
• Қоғамдық үнсіздік — зорлықты жалғастырудың басты себебі екенін көрсетеді.

Фильмнің әлеуметтік әсері зор: ол көрерменді эмоциялық күйге түсіріп қана қоймай, ойлануға, әрекет етуге шақырады.

«Тұрмыс» — тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесін ашық көтерген батыл қазақстандық фильм. Ол қоғамды өз көзқарасын қайта қарауға, әйел мен баланың құқықтарын қорғауға шақырады.

Фильмнің құндылығы — тек көркемдік деңгейінде емес, оның әлеуметтік үндеуінде. Ол «үнсіздік – зорлықтың серігі» екенін дәлелдейді.

Режиссер Асқар Ұзабаев бұл туынды арқылы көрерменге айқын сұрақ тастайды: «Егер сен үнсіз қалсаң — кім сөйлейді?»

Орындаған:Батырбекұлы Данияр

Жетекшісі:Авсыдыкова К.А

farabi.university