ЖАС АЛАШ: ҰЛТТЫҚ САНАНЫ ОЯТҚАН ҚАЛАМ МЕКТЕБІ

«Жас Алаш» — қазақ баспасөзінің тағдырлы кезеңдерінің бәрін басынан өткеріп, әр дәуірде өз миссиясын жоғалтпай келе жатқан ұлттық мінбер. Бұл басылымның ерекшелігі — ол қоғамдағы өзгерістерге тек бақылаушы ретінде емес, сол өзгерістердің басты қозғаушы күшіне айналған журналистік құбылыс. Ұлттық сананың оянуы, әділетсіздікке қарсы үн шығару, жастарға бағыт беру сияқты міндеттер «Жас Алаштың» тамырына терең сіңген рухани қағида болып қалыптасты.

Газеттің биік беделге ие болуы — оның бас редакторларының қайсар тұлғасына да байланысты. Соның ішінде Сейдахмет Бердіқұлов пен Шерхан Мұртаза басқарған кезеңдер «Жас Алаштың» алтын дәуірімен тең. Сейдахмет Бердіқұлов газетті жаңа тынысқа толтырып, оны тек жаңалық жеткізетін басылым емес, елдік мәселелерді терең зерделейтін сараптамалық мінберге айналдырды. Оның ерекшелігі — өмірге жақын, дәлелді, логикасы күшті публицистика қалыптастыруы. Журналистерге батыл ой айтуға, фактіге сүйенуге, оқиға артындағы адам тағдырын көруге үйреткен де Бердіқұлов мектебі болды.

Ал Шерхан Мұртаза келген кезде «Жас Алаш» қазақтың ары мен намысын қорғаған өткір үнге айналды. Шерағаң редакцияға келген сәттен-ақ «Газет – халықтың көзін ашатын қару. Бұл қаруды шындық жолында қолданбасақ, ел бізді кешірмейді» деген қағиданы басты міндетке айналдырды. Оның тұсында қоғамдағы кемшіліктерді ашық айту, биліктің жауапсыз әрекеттерін сынау, ауыл өмірінің ауырлығы, жастардың болашағы сияқты мәселелер жаңа деңгейде көтерілді. Мұртаза газеттің стилін қайсарлықпен суарып, оның рухын биікке көтерді. Бұл кезең қазақ журналистикасында «Жас Алаштың» беделін ерекше биіктетті.

Газеттің басты артықшылығы — оның қоғамдық құбылыстарды жан-жақты талдауы, яғни мәселені әр қырынан көру қабілеті. «Жас Алаш» бір оқиғаға тек ақпарат көзі ретінде емес, сол оқиғаның шығу себебін, тарихи негізін, әлеуметтік әсерін, халыққа тигізетін ықпалын кең көлемде ашатын талдау ортасы ретінде қарайды. Жаңалықты тек хабарлап қана қоймай, оны түсіндіру, себеп-салдарын табу, деректермен бекіту — басылымның ерекшелігі. Бұл қазақ журналистикасы үшін өте маңызды мектеп болды.

Сонымен қатар «Жас Алаш» — ұлттық мүддені қорғаған басылым. Оның беттерінде көтерілген мәселелер ешқашан жеңіл-желпі тақырыптар болған жоқ. Ұлттың болашағына қатысты кез келген құбылыс — тіл, тарих, жер, білім, мәдениет — бәрі де газет назарынан тыс қалмады. «Жас Алаш» өзге басылымдардан өзгеше болған себебі: ол ұлттық идеологияны ашық айта білді. Халықтың үнін билікке жеткізетін көпір рөлін атқарды. Бұл — ұлттық журналистикадағы сирек құбылыс.

Газеттің келесі ірі артықшылығы — азаматтық 

позициясы. Көп басылым тұтас қоғамға ыңғайлы болу үшін өткір мәселелерді айналып өтсе, «Жас Алаш» керісінше, сол мәселелерді жіті қазып, терең зерттеп, жауапты тұлғалардан ашық сұрақ қойды. Бұл ұстаным оның оқырманының сенімін арттырып, газетті қоғамдық пікірге ықпал ететін қуатты алаңға айналдырды. Халық газеттің бетінен өзінің мұңын, өз тағдырын көрді.

Басылымның тағы бір басты ерекшелігі — журналистика мектебін қалыптастыруы. «Жас Алаштан» шыққан тілшілер кейін қазақ журналистикасының ең мықты буындарын құрды. Шерхан Мұртаза мен Сейдахмет Бердіқұлов тәрбиелеген буын адалдыққа, шындыққа, жауапкершілікке берік болды. Бұл мектептің арқасында қазақ журналистикасында терең талдау, публицистикалық мәдениет, тіл тазалығы сияқты құндылықтар қалыптасты.

«Жас Алаш» — тек газет емес, ол халықтық ойдың шежіресі, ұлттық рухты сақтап қалған рухани алаң. Уақыт ауысқанымен, қоғам өзгергенімен, ақпараттық технология дамығанымен, бұл басылымның миссиясы өз құнын жоғалтқан жоқ. Бүгін де ол әлеуметтік шындықты ашып көрсететін, жалғандыққа қарсы тұратын, жастарды ойлануға шақыратын, халықты біріктіретін күшке ие.

Қорытындылай келгенде, «Жас Алаштың» артықшылығы — оның тарихында ғана емес, рухында. Ол — бас редакторларының қайсар мінезінен, журналистерінің адал жүрегінен, оқырманының сенімінен туған басылым. «Жас Алаш» — ұлттық намысты қорғаған сөз қаруы, қазақ қоғамының айнасы және әр дәуірдегі шындықты сөйлеген жалғыз табиғи үн. Сондықтан бұл газет – өткеннің мұрасы емес, бүгінгі ұлттың тірегі, ертеңгі саналы қоғамның негізі.