Сыныбы: 8

Күні:                        пәні: қазақ тілі

Тақырыбы

   Төлеу сөз

Мақсаты

   Төл сөз бен төлеу сөздің жазылуында ұқсастық бар ма?

Күтілетін нәтиже

  А)  Төл сөзді төлеу сөзге айналдыру жолын үйренеді

  В)  Алған білімін жаттығуды орындау барысында пайдаланады;

  С)  Жаттығу жұмыстарын орындау арқылы төл сөзді төлеу сөзге айналдыру жолдарын, қорытынды жасайды.

Дереккөздер, құрал-жабдықтар

Оқулық:  Қазақ тілі,

8-сынып. Г.Т. Тұрсынова, А.А. Қасымбек, А.Н. Нұрғазы  Астана  «Арман ПВ» 2012; Тіл білімі терминдерінін түсіндірме сөздігі — Алматы. "Сөздік-Словарь", 2005;

Р.Сыздықова «Қазақ тілі орфографиясы мен пунктуациясы бойынша анықтағыш» 1959; Дидактикалық материалдар

8 –сынып Г.Байтилеуова, Г.Боранбаева

«Мектеп» 2012;интерактивті тақта,

Сабақтың барысы

Уақыты

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Кіріспе

30 сек

2 мин

2 мин

5 мин

Оқушылармен амандасу. Оқушылардың құрал-жабдығын тексеру,

Оқушыларды психологиялық дайындау;

Шеңбер құрып,бір-біріне жылы лебіздерін білдіру.

Ұқсас фотосуреттер арқылы топқа бөлу

 Үй тапсырмасын тексеру

238-жаттығу. «Интервью» әдісі. «Сырласу» тақырыбында диалог құрастыру.

    Үй жұмысын  смайликтер арқылы топтық өзара  бағалау:

Оқушылар амандасып, оқу-құралдарын түгендейді.

Оқушылар шеңбер құрып, бір-біріне өзіне қатысты жақсы қасиеттерін айтады: ақкөңіл, сыпайы, мейірімді.

Әр топ өз орындарына жайғасады

Оқушылар дайындап келген диалогтарын оқып, төл сөз бен автор сөзін ажыратады

 Топ ішінде өзара жұмыс дәптерін алмасып,  смайликтер арқылы бағаланады (жарайсың, қабағын түйген смайлик, жымиған смайлик).

Тұсаукесер

5 мин

     Оқушылар, тақтадағы нақыл сөздің қайсысы автор сөзі, қайсысы төл сөз?   

      «Абыройыңнан айырылып, адамдық қасиетіңді аяққа таптап, күн сайын мың өлгенше, дұрыстап бір өлген де жөн шығар».

                                   Қ.Мырзалиев 

     - Енді оқушылар осы төл сөз бен автор сөзін  ІІІ жақта баяндап көріңдер.

   - Қандай өзгеріс байқадыңдар?

   - Дұрыс  айтасыңдар, оқушылар, төл сөз бен автор сөзі өзгеріске ұшырап, тек мазмұны ғана сақталып тұр. Міне, бұл төлеу сөз деп аталады, яғни бүгінгі сабақтың тақырыбы – төлеу сөз.

    Интеллект карта сызу. Үш топқа плакат таратылады. Уикипедия электрондық  оқулығынан төл сөзді төлеу сөзге айналдырудың 9 жолы көрсетілген. Тапсырма:

  І топқа 1, 2 жасалу жолы;

  ІІ топқа 3, 4 жасалу жолы;

  ІІІ топқа 5, 6, 7 жасалу жолын  түсіндіру.

    «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы бағалау

Оқушылар төл сөз бен автор сөзін ажыратады.

Оқушылар төл сөз бен автор сөзін ІІІ жақта баяндайды. Төл сөз бен автор сөзінің ережесі сақталмай, тек мазмұны сақталғанын айтады.

Әр топ берілген тапсырма бойынша интеллект карта сызады және     «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» арқылы бағалайды

Негізгі бөлім

  Жаңа тақырыпты оқушылардың өз бетімен меңгеруін топта ұйымдастыру: карточкада жазылған төл сөзді төлеу сөзге айналдыру.

І топ: - Қиындықтан қалай шығудың жолын мен білемін, - деді анасы.

ІІ топ: - Қазақтың мұң – мұқтажына алтын діңгек болған сенбісің? – деді басын көтеріп: - Қайдан жүрсің?

ІІІ топ: - Сенімен сырымды бөлісейін деп келдім, - деді Абай Тоғжанға. 

   Әр топ бірін-бірі фигуралар арқылы бағалайды.

  Фигуралар арқылы бағалау:

Дөңгелек – өте жақсы

Төртбұрыш – жақсы;

Үшбұрыш – қанағаттанарлық;

Мұғалім қорытынды ережені ұсынады.

  Оқушылар тапсырманы топта талқылай отырып, ортақ ереже шығарады. Әр топ өз ережесімен таныстырады. Төл сөзді төлеу сөзге айналдыру жолдарын түсіндіреді. Бір – бірінің жауабын тыңдайды, ережені басшылыққа алып, қате – дұрысын талқылайды.

Топпен жұмыс. Топқа кітаптағы 240 – жаттығуды орындау тапсырылады. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырып, айналдыру жолдарын талдап, түсіндіріңдер.

  Кесте сызамын.......

Бағалау критерийі

     Ұпайларды бағаға айналдыру шкаласы

     Топтағы бағаларын талдау, қорытынды бағаны шығару

Оқушылар тапсырманы топпен ақылдаса отырып орындайды. Топтан бір оқушы орындаған тапсырмасын оқиды. Оқушылар бағалау критерийі арқылы бір-бірін бағалайды.

Қорытынды

5 мин

а) Синквейн (Бес жол өлең стратегиясы)

Зат есім: Не?            

Сын есім: Қандай?   

Етістік: Не істеді?

Сөйлем:  оңай мен үшін

Оқушылар бүгінгі сабақтан алған әсерлерін қағазға мына сұрақтар бойынша жазып береді.

Зат есім: Не?   Төлеу сөз        

Сын есім: Қандай? оңай, түсінікті  

Етістік: Не істеді? айналады, ауысады, сақтайды

Сөйлем: Төл сөз төлеу сөзге айналады.

2 мин

   Үйге тапсырма:М.Әуезовтің «Абай жолы» романынан 10 төл сөз теріп, оны төлеу сөзге айналдыру. Кешенді талдау жасау.

  Оқушылар үй тапсырмасын мұқият тыңдап, күнделіктеріне жазып алады.

 1 мин

  Рефлексия. Бағдаршам түсін таратамын.

 Оқушылар бағдаршам түстері арқылы сабақтан алған әсерлерін білдіреді.