Ондық бөлшектерді қосу және азайту

Қызылорда облысы, Қазалы ауданы, Әйтеке би кенті
№70 мектептің математика пәні мұғалімі
Жайшылықова Аягөз

Сыныбы: 5

Пәні: математика

Сабақтың тақырыбы: Ондық бөлшектерді қосу және азайту

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды ондық бөлшектерді қосу, азайту алгоритмін айта білуге үйрету және ондық бөлшектерді қосу мен азайтуда пайдалана білуге дағдыландыру. Ондық бөлшектерді қосуда тиімді есептеу үшін қосудың ауыстырымдылық, терімділік қасиеттерін пайдалана білуге қалыптастыру. Натурал саннан ондық бөлшекті азайтуды үйрету.

Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты меңгерту

Сабақтың әдісі: сұрақтар топтамасы, жұптық жұмыс, оқулықпен жұмыс, «Миға шабуыл», тест жұмысы

Көрнекіліктер: оқулық, интерактивті тақта, бағалау парақтары

Күтілетін нәтиже: Оқушылар ондық бөлшектерді қосып, азайта алады.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі

 - Оқушылармен сәлемдесу

 - Оқушыларды түгендеу

 - Оқу құралдарын тексеру

ІІ. Психологиялық дайындық

Қуанамын мен де (өзімді көрсетемін)
Қуанасын сен де (жанындағы досымды көрсетемін)
Қуанайық достарым (бір – бірімізді қолымыздан ұстаймыз)
Арайлап атқан күнге (қолдарымызды жоғары көтереміз).

ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру

«Зымыран сұрақтар»

•    Ондық бөлшектер дегеніміз не? Мысал.
•    Бірліктен кіші разрядтар қалай аталады?
•    Ондық таңбалар дегеніміз не? Мысал.
•    Кез келген ондық бөлшекті жай бөлшек түрінде жазуға болады ма? Ондық бөлшекті жай бөлшек түрінде қалай жазамыз?
•    Қандай жай бөлшектерді ондық бөлшек түрінде жазуға болады?
•    Ондық бөлшек түрінде жазуға болатын қысқартылмайтын жай бөлшектердің бөлімдері қандай сандар болады?
•    Ондық бөлшектерді салыстырудың қандай тәсілдері бар?

№1267, №1268 есептерді жұппен тексеру.

Үй тапсырмасын бағалау критерийі: 1 қате – «5»

2-3 қате – «4»

4-8 қате – «3»

9 қатеден артық – «2»

ІҮ. Жаңа тақырыпты меңгерту

Балалар, біз қандай бөлшектерді оқып жатырмыз? /ондық бөлшектерді/

15,8 + 0,98; 45,9 – 13,7; 7 – 2,67; 36,812 – 15,145 (интербелсенді тақтада көрсетіледі)

•    Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы қандай? (Ондық бөлшектерді қосу және азайту)
•    Бүгінгі сабағымызда мақсатымыз не? (Оқушылар мақсаттарын айтады, толықтыру)

Өте ерте заманда адамдардың заттарды санауы қажет болғандықтан натурал сандар пайда болды. Одан кейін нәрселерді тең етіп бөлу қажеттігінен жай бөлшектер пайда болды. Техника, өндіріс, сауданың өсуіне байланысты тез және дәл қосу, азайту, бөлу керек болды. Ал жай бөлшектер үшін бұл мүмкін болмады. Сондықтан үтірлер арқылы тез есептелінетін ондық бөлшектер пайда болды.

Ондық бөлшектерді дәлме дәл және оңай салыстыруға, қосып, көбейтуге, бөлуге болады.

Бұл туралы Рим жазушысы Цицерон былай деген екен: «Бөлшекті білмейінше, математиканы білемін деп ешкім айта алмайды!»

Ал орыстың ұлы математигі Магницкий:

«Бүтінге келсең жұлынып,
Алдыңа еш жан салмасаң
Бөлшекке келсең бұғынып,
Жауабын таба алмасаң,
Есепке мықты демелік,
Бөлшекке көңіл бөлейік»
деп, бүтін сандарға амалдар қолдануды қанша жақсы білсең де, бөлшек сандарға амалдар қолдануды білмесең, онда есепке мықтымын деп айтпа деген екен.

Келешекте сендер жетінші, сегізінші сыныптарда физика және химия деген пәндерді оқитын боласыңдар. Сонда физикалық, химиялық есептерді шығарған кезде бөлшек сандар өте жиі қолданылады. Сол, себепті, балалар бөлшек сандарға амалдар қолдануды осы бастан дұрыстап үйреніп алыңдар.

2. Алдын – ала даярлық тапсырмасын орындау

1 – тапсырма: 2,3 + 5,1 = 13,15 + 8,6 = 24,783 + 15,06 =

2 – тапсырма: 3,7 – 1,2 = 7,21 – 1,5 = 25 – 2,64 =

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру

Ондық бөлшектерді қосу /азайту/ үшін:

1.    бөлшектердегі үтірден кейінгі цифрлар санын теңестіру керек
2.    ондағы аттас разрядтарды бірінің астына бірі тұратындай, /үтірдің астына үтір тура келетіндей/ етіп, баған түрінде жазу керек
3.    разрядтар бойынша қосу /азайту/ керек
4.    шыққан нәтижедегі үтірді берілген бөлшектердегі үтірлердің астына келтіріп қою керек.

Сұрақ: Қосу мен азайтудың қандай қасиеттерін білесіңдер? (қосудың ауыстырымдылық, терімділік қасиеті, қосындыдан санды азайту, саннан қосындыны азайту)

Ондық бөлшектерді қосуда, азайтуда қосудың және азайтудың қасиеттері қолданылады.

1.    14,25 + 7,341 = 7,341 + 14,25 = 21,591 (Қосудың ауыстырымдылық қасиеті)
2.    (15,224 + 8,1) + 1,9 = 15,224 + (8,1 + 1,9) = 15,224 + 10 = 25,224 (Қосудың терімділік қасиеті)
3.    (5,46 + 1,78) – 2,46 = (5,46 – 2,46) + 1,78 = 3 + 1,78 = 4,78 (Қосындыдан санды азайтудың қасиеті)
4.    4,25 – (1,89 + 0,25) = (4,25 – 0,25) -1,89 = 4 – 1,89 = 2,11 (Саннан қосындыны азайтудың қасиеті)

Ү. Оқулықпен жұмыс:

№1272

1 қатар 2 қатар 3 қатар

0,07 + 13,23 = 13,3 2) 85,07 + 3,03 = 88,1 3) 6,3+2,5+0,7=9,5

9,02 + 4,28 = 13,3 25,6 + 0,41 = 26,01 9,2+3,3+1,6=14,1

18,36 + 7,14 = 25,5 56 + 0,37 = 56,37 0,1+9,9+1,5=11,5

№1273

1 қатар

(4+1,8)+2,2=4+(1,8+2,2) =4+4=8

1,6+(5+3,4) =(1,6+3,4)+5=5+5=10

(2,41+13)+4,59=(2,41+4,59)+13=7+13=20

2 қатар

0,3+(1,7+2,5) =(0,3+1,7)+2,5=2+2,5=4,5

(3,8+6)+4,2=(3,8+4,2)+6=8+6=14

12,25+(8+3,75) =(12,25+3,75)+8=16+8=24

3 қатар

8,3+(2,7+8) =(8,3+2,7)+8=11+8=19

10,2+(1,7+4,8) =(10,2+4,8)+1,7=15+1,7=16,7

(46,3+18)+4,7=(46,3+4,7)+18=51+18=69

№1274 (жұптары)

2) 15,9-4,75=11,15

4) 41-32,5=8,5

6) 18,3-5=13,3

8) 61-7,64=53,36

ҮІ. Сергіту сәті

№1295

Нәзира бір сан ойлады. Ол ойлаған санға 14,8-ді қосып, одан шыққан қосындыдан 3,56-ны азайтқанда 75,29 саны шықты. Нәзира қандай сан ойлады?

Шешуі: Ойлаған сан – х

(х+14,8)-3,56=75,29

х+14,8=75,29+3,56

х+14,8=78,85

х=78,85-14,8

х=64,05

Жауабы: 64,05

ҮІІ. «Зақымданған үтірлер» /ойын – есеп/ 
/теңдік дұрыс орындалатындай етіп, нүктелерді қалпына келтіріңдер/ 
Есепті оқушылар дәптерлерінде бағандап орындап алып, тақтаға шығып қатесін түзейді. 
а) 32 + 18 = 5  б) 3 + 108 = 408  в) 63 – 27 = 603   
3,2 + 1,8 = 5  3 + 1,08 = 4,08  63 – 2,7 = 60,3   

ҮІІІ. Сабақты бекіту. Тест жұмысы /3мин/

І – нұсқа ІІ - нұсқа

1. Ондық бөлшекті қосыңдар:

9,7 + 0,1 8,5 + 0,2

 а) 1,6 б) 9,8 в) 5,3 а) 1,4 б) 5,2 в) 8,7

2. Салыстырыңдар:

19,6 және 15,4 + 2,3 16,3 және 14,5 + 2,1

 а) < б) > в) = а) > б) = в) <

3. Теңдеуді шешіңдер:

х - 6,3 = 9,8 х - 2,3 = 7,4

а) 1,75 б) 4,38 в) 16,1 а) 18,1 б) 9,7 в) 9,3

4.Азайтуды орындаңдар:

6,25-4,3 6,5-4,7

 а) 1,95 б) 8,9 в) 19,5  а) 1,8 б) 9,7 в) 4,3

5. Мәселе есеп

I жәшікте - 10,6 кг конфет I жәшікте - 8,3 кг алмұрт

ал II жәшікте – ? 3,2 кг көп II жәшәкте - ? 1,6 кг көп

 а) 13,8 б) 1,8 в) 5,4 а) 3,9 б) 1,3 в) 9,9

ІХ. Рефлексия. Үй тапсырмасын беру. №1277, №1286.

Х. Оқушыларды бағалау.

---