Шахта астында

(Өлең - очерк)
№37 шахтаның ұжымына арнаймын.
Автор

1
— Көрмедік оның бос күнін,
Жүз келіп мұнда, жүз кетпек.
Десе де шахта бастығын
Жолықтық, бүгін іздеп кеп.
Қасында неше аппарат,
Жағалай тетік қоршаған.
Жымия бізге бір қарап,
Апарды қолын ол соған.
Дуылдап сонда үн келді,
Адамдар даусы сампылдап.
Толтырып үйді жіберді
Қайнаған өмір, қарқындап.
Кезектеп шыққан мың дауыс,
Шартылдап жатқан шарболат,
Тұрғандай сонау жерде алыс,
Ысқырып құйын, қар борап...
Біз сұрамай, ол айтпай,
Түсіндік «түстік» дегенге.
Бейне бір қара болаттай,
Төгіле бердік төменге.

2
Жаңағы сәнді киінген
Оқшау бір топтан із қалмай,
Біз тұрмыз тастай түйілген,
Бұйрықты күтіп қозғалмай.
Талайдың жазық маңдайын
Көміп тұр темір дулыға.
Демейсің киім таңдайын,
Сыймады әлде сыйды ма,
Дәл қазір онда жұмыс жоқ,
Елемес көңіл бұл жайды.
Төбеңде жанып жұлдыз шоқ,
Денеңде қаның тулайды...

3
Биікке талай ұшсаң да,
Төменге қарай кім ұшқан?
Қорықпа, жұрттан ұстанба,
Аманжол досым, тыныштан.
Ғажап қой мына зымырау,
Білмейсің жердің шамасын,
Жан-жағың тастай шыңырау
Сен ағып кетіп барасың.
Сонау бір қара аспаннан
Тобымен аққан жұлдыздай.
Есікті әне ашты алдан,
Суық жел есті бір мұздай...

4
Бейне бір ұзын найзағай
Қараңғы көкті қақ тілген,
Әлде бір күміс найзадай
Шақылдап тасқа шақ кірген,
Келеміз жүріп, тез басып,
Созыла жатқан штрек.
Үңгірден үңгір жалғасып,
Соғады жел де күштірек.
Мыңдаған шойын рельс —
Уықтай шебер иілген.
Қалайша жеткен жігер, күш!
Тұр бәрі тіреп бүйірден.
Сүйсіне бастық мақтайды,
Өзі өскен осы өмірден.
Әбекең ептеп аттайды
Табанда жатқан көмірден.
Келеді айтып қалдырмай,
Сөзге де шебер сол бастық.
Аяғын жұрттың талдырмай
Кетеді кейде тез басып.
Үлкенге жасы ол ерке,
Қояды жеңіл әзілдеп, —
Ойлаңыз, — дейді, — Әбеке,
Паркте жүрмін қазір, — деп.
Барады үңгір тарылып
Еңкею болды бір машық.
Қалмайды жолдан жаңылып,
Алдыңғы жақта жүр бастық.
Бетіңді алсаң сәл бұрып,
Сүзісер бастар дүрсілдеп.
Әбекең алар күлдіріп:
«Ешкі боп кеткенбісің», — деп.
Қиын да қиын сан кезең,
Еңкею, бұғу, бауырлау.
Осы тұс артта Әбекең,
Болды ма, бәлкім, ауырлау.
Бүгіліп талай мойындар,
Желкелер қалды сіресіп,
Баған да баған, шойындар
Тұр алда иін тіресіп.
Жасы да бұға, шал бұға,
Кейсіміз қорқып қылпылдап,
Жеттік-ау ақыр лаваға,
Күйелі көздер жылтылдап.

5
Оттарға оттар қосылды,
Адам да емес онша көп.
Сәлемдік сөздер шашылды,
Қол алып жатар мұрша жоқ.
Толтырып ауыз атаған
Комбайн қайда? — деп қалдық,
Жатыр бір дене жатаған,
Секілді шойын көк сандық.
Иесі бұйрық беру мұң,
Жөнелді дейсің арқырап,
Қабырға тұтас көмірдің
Сөгілді жоны қақырап.
Қуыстың ішін шаң басты,
Кемірдің шаңы - құрым шаң,
Жұрт тіреуге жармасты,
Жер табылмас тығылсаң.
Ғажап - ау үнсіз арпалыс,
Ағарып шашың кеткендей.
Жасасаң минут қалтарыс,
Төбеңнен көмір шөккендей.
Тіреуді шапшаң шап етіп,
Қалады қойып үлгеріп.
Сом болат балға шаңқ етіп,
Сылқ етер ісін тындырып.
Комбайн тісі қаршылдап,
Ұшқындап оты көк болат,
Күртілдеп көмей жаншып-ақ,
Атады көмір ноқталап.
Ұп-ұзын астау тұр жүйткіп,
Шыңылдап күрек тынбайды.
Шықпайды ерлер үні түк,
Қимылың құлақ тыңдайды.
Қаласың қатып сен де бір,
Тамырда қаның құлшынып.
Жаныңды баурап ер өмір,
Осынау ғажап тіршілік...

6
Отырмыз жердің бетінде,
Отырмыз жаңа тыныстап...
Бұдан соң енді еркінде
Шылым да шегу дұрыстап.
Құрыстап қалған денеңді
Құлшына билеп, жазасың.
Жуындың, шықтың сен енді
Баяғы күйің, тазасың.
Әйтсе де әлгі шулы өмір
Алыстап асыл армандай,
Болады сезім сенде бір
Құлазып жалғыз қалғандай.
Алайда жанды жұбатып,
Көңілде күдік, кір қалмай,
Талайдан ауыр жүк артып,
Құтылып содан тұрғандай,
Қаласың сергіп, жеңілдеп,
Кеңесіп енді шахтермен,
«Атың кім сенің, ерім?» — деп,
Бересің орын дәптерден.
Содан соң ыстық қанменен,
Үмітті күнге артасың.
Шахтерлік стаканменен
Шалқая тұрып тартасың.

---