Ерік күшіңіз мықты болса ...

Темекі тартушылық көп реттерде балалық әуестіктен, әрнеге қызығушылықтан туындайды. Өзін ересек, ештеңеден тайынбайтын батыр ғып көрсеткісі келетін жасөспірім, алдындағы үлкендерге ұқсағысы келеді. Әлі есімде мектептің жоғары сыныбында жүргенде үлкен үзілісте сыртқа шығамыз. Сонда жоғары сыныптың оқушылары көзден тасалау жерде немесе орталық дәретханада бір-бірімен жарыса темекі тартатын. Темекіні ішке сорып ауыздан, мұрыннан қайта будақтатып, мәз болатын. Иманды болсын, Шарафатдин деген ақ көңіл құрдасымыз болды, түтінді тіпті құлағынан да шығаратын. Ал, кейбір өзімізден ересектеу жасөспірімдердің: "қараңдар, түтінді көзімнен шығарамын" дегеніне нанып, көзіне қарап отырғанымызда, ол темекінің шоғын қолымызға баса қоятын.Солардың бірқатары кейін есейе келе оның зиянын ұғып, кейбірі денсаулығына байланысты темекі тартуды тастап кетті.

Дегенмен, жастары елуден асса да әлі сол құрғырды тастай алмай жүргендер де баршылық. Айтатын уәждері: "Ойбой, қаншама жылдан бері тартып келемін, енді тастай алмаймын, тастаған дұрыс әрине, бірақ..". Бір құрдасымыз темекі тартқысы келгенде ашымақ кәмпит сорып та көрді. Әйтсе де бойға сіңіп қалған әдетін қоя алмады. "Темекі тартпасам, бірдеңені жоғалтқандай мәңгіріп қаламын, бұл ойлануға, жан-жағыңды зерделеуге жақсы", — дейді ол. Темекіні қоюдың қиындығы жөнінде талай естіп жүрміз.

Оның зияны туралы үгіт-насихат жүргізіліп, ақпарат құралдарында маман дәрігерлердің кеңестері де жарияланып тұрады. Бірақ ұрпақтан ұрпаққа көшетін бұл пәле қалар емес.

Осы орайда, бәлкім темекіні қоюға септігі тиер деген оймен өз көргенімді ортаға салғым келді. Ақтаудағы 26-шағын ауданда Сәбидолла есімді ағамыз тұрады. Балалық шағымыз бір ауылда өткен онымен жиі араласып тұрамыз. Бірде үйінде отырғанымызда ол темекіні қойғанын айтты. Мен таң қалдым. Өйткені, "Беломорканал", "Памир" сияқты ащы темекілердің күніне бір пәшкісінің "басына су құятын" ағамыз, ат құйрығын кестім деп отыр. Менің мұның себебін, темекіні қалай қойғанын сұрайтынымды сезді-ау деймін.

— Темекінің зиянды екенін кім-кім де біледі ғой. Оны айтпай-ақ қояйын. Бірде таң алдында оянып кетіп, ұйқым қашты ма, ұйықтай алмадым. Содан жатып кеп ойланамын. Менің әкем сауатсыз қара шал, өмір бойы темір жолдың ауыр жұмысын атқарды. Ораза-намазын тастамай, адал жүріп, анық басты, өмірдің қиынына мойымады, қызығына мастанбады, ашаршылықты да, жоқшылықты да көрді. Бірақ темекі, арақ-шарап дегенді аузына алмай кетті, одан кем болған ештеңесі жоқ, төрт ұл, бір қызды зіңгіттей ғып өсірді. Ал маған не жорық? Темекі деген бәлені қояйын, одан келген құқайды көріп алдым, не де болса шыдаймын деп өзіме-өзім серт бергендей болдым. Содан міне бір аптадан асып барады, құдай сақтасын енді тартпайтын шығармын, — деп әңгімеледі Сәбидолла.

— Қалай қиын тиген жоқ па?

— Алғашқы екі-үш күнге дейін мәңгіріп, тамсанып жүрдім. Бірақ шыдадым.Темекіні қойған күннің ертеңіне әйелім бұрынғы әдетінше дүкеннен он пәшкі темекі әкеліпті. "Мен қойдым ғой" десем, сенбейді. Үйде әлі тұр, реті келгенде біреуге бере салармын...

Міне, онан бері де он жылдан асты. Сәбең темекіні үзілді-кесілді қойып кетті. Ал, ішімдікті де сол сияқты өзіне талап қоя алатын адамдар қойып кетіп жүр. Денсаулығы жарамсыз, жасы келген немесе салауатты өмір салтын ұстанған адамдардың көпшілігі ішімдіктен бас тартады. Бұрын аздап "ұрттап" қоятын, денсаулығы жақсы бір жездеміз пайғамбар жасына келгенде той жасап, содан кейін мүлдем татпайтын болып кетті. Кездесе қалғанда әзіл сөзбен түйреп қоямын, бірде екеуара әңгіменің үстінде ішімдікті бірден қоя салуының жайын сұрадым.

— Өзің білесің, қазір зейнеткермін. Әкем Ұлы Отан соғысынан оралмады, ол ұрысқа кеткенде мен екі жастамын. Қазір ойлап көрсем, маған жақын ағайындардың ішінде менен үлкені қалмапты. Бес-алты отбасының бас көтерер ақсақалы өзім екенмін. Қой менің бала-шағаға еріп, арақ-шараппен жолдас болғаным болмас деген ой мазалады. Содан мүлде қойып кеттім, — дейді ол.

Қазір шоқша сақал қойып, намазға жығылып жүр, бүкіл ауылдың қадірменді ақсақалы. Қай нәрсе де өзінің уақытында, арақ әзәзілге еріп, қызара бөртіп жүргенді ерсі көрген оның бұл әрекеті қуана құптарлық.

Міне, осылайша ерік күші мықты болса темекіні де, арақты да қоюға болатынын өмір көрсетіп отыр. Бірақ, біздің көпшілігімізге ол жетпейтін сияқты...