Көшеде жүру мәдениеті: Қала тұрғындарына не жетіспейді?

Қалалық өмірде көшеде жүру мәдениеті қоғамның тәртібін, адамдар арасындағы қарым-қатынасты және жалпы қаланың «таза» және «тәртіпті» болуын айқындайтын маңызды факторлардың бірі болып табылады. Алайда, көп жағдайда көшедегі тәртіптің жоқтығы, адамдардың бір-біріне деген құрметсіздігі немесе қарапайым ережелердің сақталмауы қала өмірінің бір бөлігіне айналып кеткендей көрінеді. Қазіргі қоғамда көшеде жүру мәдениетінің жетіспеушілігі көптеген мәселелерге әкелуде, сондықтан бұл тақырыпты сараптап, оның шешімдерін талқылау маңызды.

Көшедегі тәртіп пен қоғамдық орындардың қауіпсіздігі. Қоғамдық тәртіп мәселесіне келгенде, әсіресе мегаполистерде көшеде жүру мәдениеті көбінесе елеусіз қалады. Көшелердегі көлік қозғалысы мен жаяу жүргіншілердің әрекеттері жиі бір-біріне сәйкес келмейді. Мысалы, жаяу жүргіншілер мен велосипедшілердің ортақ жолды бөлісуі немесе қоғамдық көліктердің тұрақтарын дұрыс пайдаланбау сияқты жағдайлар қоғамдық тәртіптің бұзылуына әкеледі. Бұл мәселе әсіресе қаладағы қарбалас уақыттарда анық көрінеді. Көшеде жүру мәдениетін арттыру үшін жаяу жүргіншілер жолдарын, веложолдарды нақты белгілеу, олардың бір-бірімен араласуына жол бермеу қажет.

Қалалық инфрақұрылымның дамуы көшедегі тәртіптілікті қамтамасыз ету үшін маңызды рөл атқарады. Жаяу жүргіншілерге арналған жолдардың, қауіпсіз өтпелердің болуы, сондай-ақ көше қиылыстарында бағдаршам мен жол белгілерінің дұрыс орналасуы — осының бәрі көше мәдениетін арттыруға ықпал етеді.

Қоғамдық көліктер мен жаяу жүргіншілердің қарым-қатынасы. Қоғамдық көліктердегі және көшелердегі тәртіпке келетін болсақ, көп жағдайда адамдар бір-біріне орын беруден бас тартады. Қоғамдық көлікте, әсіресе, қарт адамдар мен балаларға орын берудің мәдениеті қалыптаспаған. Жаяу жүргіншілер жолымен жүргенде де ұқыптылық пен сақтық қажет. Адамдар көбінесе өз жолын алып жүруге ғана көңіл бөліп, басқа адамдарға кедергі келтіріп жатады. Бұл жерде көшедегі мәдениет пен қоғамдық ортадағы адамдар арасындағы құрметтің маңызы ерекше.

Егер әрбір қала тұрғыны көшеде қозғалғанда бір-біріне орын беріп, жол ережелерін сақтаса, қаланың жалпы тәртібі мен тыныштығы айтарлықтай жақсарар еді. Қоғамдық көліктерде орын беру мәдениеті мен жаяу жүргіншілердің көшеде жол беру сияқты қарапайым нәрселер қала тұрғындарының бір-біріне деген құрметін арттырады.

Қалалық мәдениетті қалыптастыру. Көшеде жүру мәдениетінің жетіспеушілігі көбінесе тәрбиенің, білімнің және мәдениетіміздің аздығынан туындайды. Қала тұрғындарының көшеде жүру әдебі, негізінен, балалық шақтан қалыптасатын дағды. Әлеуметтік орта мен қоғамдық тәрбие арқылы жастарға көшедегі этикеттің маңыздылығы түсіндірілуі керек. Қалада өмір сүретін адамдар көбінесе көшеде жүріп, тек өздері үшін ғана емес, қоғамның бір бөлігі ретінде жауапкершілікпен әрекет етуі қажет екенін ұмытып кетеді.

Бұл мәселені шешу үшін мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар көшеде жүретін адамдарға арналған мәдениеттілік пен тәртіптілік бойынша арнайы курстар ұйымдастыра алады. Сондай-ақ, қоғамдық көліктерде орын берудің маңыздылығын түсіндіретін науқандар жүргізуге болады. Көшеде жүріп, бір-біріне құрмет көрсету мәдениеті көп уақытты қажет етпей-ақ, бірте-бірте қоғамдағы өзгерістерге ықпал етеді.

Көшеде тазалық мәселесі. Көшеде жүру мәдениеті тек адамдардың өзара қарым-қатынасына ғана емес, сондай-ақ қаланың тазалығына да тікелей байланысты. Көптеген адамдар көшеде қоқыс тастау немесе темекі шегу сияқты әрекеттерге бейім. Бұл тек қоғамдық тәртіпті бұзумен қатар, қала экологиясына да зиян келтіреді. Тазалық мәселесі көшеде жүретін адамдардың мәдениеті мен жауапкершілігімен тығыз байланысты. Қаланың таза болуына әрбір азаматтың үлесі маңызды екенін ұғындыру қажет. Мысалы, қаланың түрлі жерлерінде қоқыс тастауға арналған арнайы контейнерлерді көбейту, қоғам арасында тазалық мәдениетін насихаттау арқылы көшедегі тазалықты сақтауға болады.

Шешімдер мен ұсыныстар.

1. Білім беру және насихаттау:

       •Мектептер мен университеттерде көшеде жүру мәдениетін оқыту.

       •БАҚ және әлеуметтік желілер арқылы ережелерді насихаттау.

    2.  Инфрақұрылымды жақсарту:

      • Қосымша тротуарлар, жаяу жүргіншілер өткелдері мен велосипед жолдарын салу.

      • Бағдаршамдарды және жол белгілерін тиімді орналастыру.

    3.  Қатаң бақылау:

      • Жол ережелерін бұзушыларға айыппұлдар салуды күшейту.

      • Қоғамдық орындарда тазалық пен тәртіпті қадағалау.

    4.  Қоғамдық науқандар:

      • “Сенің қалаң – сенің жауапкершілігің” секілді акциялар ұйымдастыру.

      • Тұрғындарды мәдениеттілікке шақыратын бейнероликтер мен жарнамалар тарату.

    5.  Жергілікті қауымдастықтардың рөлі:

      • Тұрғындар арасында көшеде жүру мәдениетін сақтау бойынша  шаралар өткізу.

      • Волонтерлер арқылы қоғамдық бақылауды жүзеге асыру.

    6.  Қоғамдық көлікті дамыту:

      • Қолайлы қоғамдық көлік жүйесін құру, ол жеке көлікке деген тәуелділікті азайтады.

      • Жаяу жүргіншілер мен жүргізушілер үшін қауіпсіз әрі қолайлы жағдай жасау.

 

Көшеде жүру мәдениеті — бұл тек жеке адамның ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті. Қала тұрғындары ережелерді сақтап, өзара түсіністік танытқан кезде ғана жайлы әрі қауіпсіз орта қалыптасады. 

 

                                                                                               Амина ТУРКАШ

---