Тіл мәдениеті және қоғамдағы коммуникация мәселесі

Мәдениет – тек өнер мен дәстүрлерден тұрмайды, ол күнделікті қарым-қатынасымызда да көрініс табады. Адамның сөйлеу мәнері, сөзді қолдану шеберлігі, әдепті диалог құру дағдысы оның мәдени деңгейінің көрсеткіші болып саналады. Тіл мәдениеті – кез келген қоғамның дамуы мен өркендеуінің маңызды белгісі. Ол адамдар арасындағы өзара түсіністікті қалыптастырып қана қоймай, ұлттық құндылықтарды сақтауға да ықпал етеді. 

Тіл мәдениеті – қоғамның моральдық және интеллектуалдық дамуының маңызды көрсеткіші. Бұл тек тілдің дұрыс қолданылуы ғана емес, сонымен қатар қоғамдық сананың, этиканың, тәртіптің айғағы. Тілдің байлығы мен әдемілігін сақтау, оны дамыту – әрбір азаматтың міндеті және қоғамның өркендеуі үшін маңызды қадам.

Алайда бүгінгі таңда тіл мәдениетінің төмендеуі, сөздік қорының жұтаңдануы және коммуникациядағы сыпайылықтың әлсіреуі өзекті мәселеге айналып отыр. Бұл проблема тек жеке адамдардың емес, бүкіл қоғамның мәдени деңгейіне әсер етуде.

Тілдің байлығы қоғамның жалпы мәдениетін де көрсетеді, сондықтан бұл мәселелерді назардан тыс қалдырмау керек.

Қазіргі заманғы ақпараттық технологиялар мен әлеуметтік желілер тілдік ортаға үлкен өзгеріс әкелді. Адамдар қысқа, эмоцияға толы, кейде тіпті дөрекі сөйлеуге бейімделіп барады. Әсіресе жастар арасында диалог құру дағдысы әлсіреп, әдепті сөйлеу нормалары сақталмайды. Оған қоса, әлеуметтік желілерде агрессивті пікірталастар, дөрекі сөздер, қысқартылған және мағынасы бұзылған сөздерді қолдану белең алуда. Мысалы, "норм" – "нормальный", "краш", "кринж" сияқты шетелдік сөздер қазақ тіліне еніп, жастар арасында кеңінен қолданыла бастады. Бұл сөздер көбінесе жастар арасында кеңінен қолданылатын сленгтер. Олар тілге жаңа мәндер қосып, көбіне интернет-мәдениетіне тән болып келеді. Бұл ана тілінің байлығын жойып, әдеби нормаларды елемеуге әкеліп соғуы мүмкін. Сондай-ақ, қоғамдық орындарда әдепті сөйлеудің орнына бейәдеп сөздер мен орысша-қазақша аралас сөйлеу үрдісі байқалады. Мұның бәрі тіл мәдениетінің құлдырауына алып келеді.

Тіл – тек қарым-қатынас құралы емес, ол – ұлттың мәдени коды. Егер қоғам тіл мәдениетін сақтамаса, оның рухани тұтастығы әлсірейді. Сондықтан бұл мәселені шешу үшін бірнеше маңызды қадам жасау қажет. Біріншіден, әдеби тілді насихаттау арқылы тіл байлығын дамыту керек. Қазақ тіліндегі әдеби шығармаларды оқуға қызығушылықты арттыру, сапалы контентті көбейту маңызды. Бұл бағытта әлеуметтік желілерді тиімді пайдалану – басты қадамдардың бірі. Мысалы, қазақ тілінде подкасттар, блогтар, қызықты TikTok немесе Instagram видеолары арқылы әдеби тілдің қолданысын жандандыруға болады.

Әрине, ең бастысы – бұл контенттің сапалы әрі қызықты болуы, сонымен бірге қазақ тілінің әдемі әрі дұрыс қолданылуына көңіл бөлу қажет.
Екіншіден, сыпайы сөйлеу дәстүрін дамыту қажет. Қазақ халқы әрқашан әдепті сөйлеген, тіл мәдениетін жоғары ұстаған. "Сөз сүйектен өтеді" деген халық даналығы адамның сөйлеген сөзіне үлкен жауапкершілікпен қарау керек екенін көрсетеді. Осы дәстүрді қазіргі қоғамда қайта жаңғырту – тіл мәдениетін дамытудағы маңызды факторлардың бірі.

Үшіншіден, әлеуметтік желілердегі тіл тазалығына мән беру қажет. Жастар арасында танымал блогерлер, журналистер, инфлюенсерлер тіл мәдениетін сақтауға үлгі болуы тиіс. Сапалы, сауатты контент неғұрлым көп болса, мәдени деңгей де жоғарылай түседі. Әлеуметтік желілердегі тілдік сауатсыздықтың алдын алу үшін қазақ тілінде көркем, мағыналы және әсерлі контент жасауға көңіл бөлу керек.

Әлеуметтік желілерде қазақ тілінде көркем, мағыналы және әсерлі контент жасау – тіл мәдениетін сақтау мен оны жастар арасында кеңінен насихаттау үшін тиімді тәсіл. Бұл мақсатқа жету үшін қызықты, заманауи, әрі пайдалы контентті әртүрлі бағыттарда жасау маңызды.
Қорытындылай келе, тіл – кез келген мәдениеттің тірегі. Егер тіл мәдениеті әлсіресе, қоғамның да рухани құндылықтары құлдырайды. Сондықтан қарым-қатынас мәдениетіне, сыпайылыққа, әдеби тіл нормаларын сақтауға баса назар аудару қажет. Тіл – біздің ұлттық келбетіміз, сондықтан оны қорғау және дамыту – әрбір азаматтың міндеті.

Қазақ тілі – біздің ұлттық мақтанышымыз және келешек ұрпаққа қалдыратын ең қымбат мұрамыз. Оны қорғау, дамыту және оны өмірдің барлық саласында қолдану – әрбір азаматтың міндеті. Тілдің сақталуы мен дамуы – елдің болашағының да кепілі

Намаз Лағыл Алмасханқызы
«6B03206-медиакоммуникациялар»
білім беру бағдарламасы 1-курс студенті

Құдайбергенов Серғазы Ережепұлы
Дінтану және мәдениеттану кафедрасының аға оқытушысы
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: