Радиотерапиядағы физиканың рөлі – Ісіктерді емдеуде сәулелік терапияның негізгі принциптері.

Соңғы уақыттарда жеңіл әрі тез дайындалатын тағамдардын көбеюі мен адамдардың оларды көп тұтынуының салдарынан ісік аурулар өте жиілеп кетті. Бұл әлемдік медицина саласындағы үлкен дағдарыс. Тіпті елімізде ісік аурулары жастардың арасында да көптеп кездесіп жатыр. Алайда бәрімізге белгілі медицина саласы қарқынды даму үстінде, көптеген шешімі жоқ аурулардың алдын алып емдік шаралар жасайтын түрлі аппараттар ойлап табылуда. Әлемдік медицина саласында радиотерапия, немесе сәулелік терапия, онкологияда қатерлі ісіктерді емдеудің ең маңызды әдістерінің бірі болып табылады.  Ал қазіргі нарықтық дамыған заманда оның негізінде жоғары энергиялы сәулелерді пайдаланып жатыр, оның көмегімен ісік жасушаларын жоюға немесе оларды түзетуге болады. Радиотерапия – ісік ауруын емдеудегі өте тиімді әдіс, және оның тиімділігі мен қауіпсіз физикалық принциптерге негізделген. Сәулелердің ісікке дұрыс дозасын жеткізу, сәуленің түсуі мен жұтылуын бақылау, сау тіндерге минималды зиян келтіру – осының бәрі физиканың арқасында мүмкін болады. Радиотерапиядағы физиканың рөлі өте маңызды, ол сәулелердің биологиялық тұрғыда есептеп, сәулелік терапияның тиімді әрі қауіпсіз болуын қамтамасыз етеді.

Сәулелік терапияның тиімділігі оның дозасына байланысты болады. Дозаның мөлшерін ісікке максималды әсер ету үшін болуы керек, бірақ сау тіндерге зиян келтірмейтін болуы қажет. Бұл мақсатқа жету үшін сәулелер жиі бір сеансқа қажет үлкен дозаның орнына бірнеше дозалармен бөлінеді.

Сәулелердің ісікке дәл бағытталуы өте маңызды. Бұл принцип сәулелік терапияның негізгі принциптерінің бірі болып табылады, себебі оның мақсаты – ісікке ең көп дозаны жеткізу және сау тіндерге минималды зиян келтіру. Сәулелерді бағыттау үшін заманауи бейнелеу әдістері қолданылады (мысалы, КТ, МРТ, PET сканерлеу), олар ісіктің нақты орналасуын анықтауға және сәулелердің бағытын дұрыс реттеуге мүмкіндік береді.

Дәл бағыттау принципі: Нысананың дәлдігі мен сәулелердің бағыты ісіктің орналасуына және оның көлеміне сәйкес дәл анықталады.

Сәулелік терапияның мақсаты ісік жасушаларын тиімді жою болғанымен, сау тіндерге зиян келтірмеу маңызды. Сау тіндерге әсерді минимизациялау үшін сәулелердің дозасы мен бағыты өте мұқият реттеледі. Сәулелік терапияда көптеген әдістер мен технологиялар бар, мысалы, интенсивті модификацияланған сәулелік терапия (IMRT), ол сәулелердің дозасын нақты реттеу арқылы сау тіндерге әсерді азайтады.

Сау тіндердің қорғалуы принципі: Сау тіндерге сәуленің әсерін минимизациялау үшін арнайы технологиялар қолданылады.Сәулелік терапияның тиімділігі ісік жасушаларының ДНҚ құрылымын зақымдаумен байланысты. Сәулелер ісік жасушаларының бөлінуін тоқтатады немесе оларды өлтіреді. Биологиялық тұрғыдан бұл сәулелердің әсері жасушалар деңгейінде іске асырылады, яғни олар ДНҚ құрылымына әсер етеді, нәтижесінде ісік жасушаларының өсуі тоқтайды немесе олар өледі.

Биологиялық әсер принципі: Сәулелердің ДНҚ құрылымына әсері арқылы ісік жасушаларының бөліне алмауы немесе өлуі қамтамасыз етіледі.

Радиотерапияда қолданылатын сәулелердің түрі мен энергиясы ісік түріне және оның орналасуына байланысты таңдалады. Мысалы, гамма-сәулелер мен рентген сәулелері көбінесе радиотерапияда қолданылады. Сонымен қатар, әрбір ісік түрі үшін арнайы сәуле энергиясы мен дозасы анықталады.

Сәуленің түрі мен энергиясы принципі: Ісікке әсер ету үшін әртүрлі сәуле түрлері мен энергия деңгейлері таңдалады.

Сәулелік терапияның негізгі принциптері – ісікке максималды дозаны жеткізіп, сау тіндерге зиянды минимизациялау. Бұл мақсатқа сәулелердің дәл бағытталуы, дозаның фракциялануы, сәуленің биологиялық әсері мен сау тіндерді қорғау сияқты принциптер арқылы қол жеткізіледі. Сәулелік терапияның тиімділігі заманауи технологиялар мен әдістерді қолдану арқылы арттырылып, әр науқас үшін ең тиімді емдеу әдісі таңдалады.Алайда кез келген ісік ауруларын емдеу үлкен қаржыны  талап етеді, сондықтан барлық адамзат салауатты өмір салтын ұстанғаны абзал....

С.Д. Асфендияров атындығы ҚазҰМУ-нің Биофизика және қалыпты физиология кафедрасының магистрі Абдрасилова Венера Оналбаевна

С.Д. Асфендияров атындығы ҚазҰМУ-нің Педиатрия факультетінің 1-курс студенті Асанханова Ақерке Шалғынбекқызы

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: