8 НАУРЫЗ: ТАРИХЫ, ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ҚОҒАМДАҒЫ ӘЙЕЛДІҢ РӨЛІ

8 НАУРЫЗ: ТАРИХЫ, ӘЛЕУМЕТТІК МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ҚОҒАМДАҒЫ ӘЙЕЛДІҢ РӨЛІ

Әйел – әлемнің тірегі, отбасының берекесі, қоғамның дамуына үлес қосатын маңызды тұлға. 8 Наурыз – Халықаралық әйелдер күні – әйел затының қоғамдағы орнын, құқықтары мен еңбегін дәріптейтін ерекше мейрам. Бұл күннің шығу тарихы әлеуметтік теңдік пен әйелдер құқығы үшін күреспен тікелей байланысты. Бүгінде 8 Наурыз тек тарихи естелік емес, сонымен қатар әйелдердің экономикалық, саяси және әлеуметтік салалардағы жетістіктерін атап өтетін күн болып саналады.Бұл ғылыми мақалада 8 Наурыз мерекесінің қалыптасу тарихы, оның әлеуметтік маңызы және қазіргі қоғамдағы әйелдердің рөлі талқыланады. Сондай-ақ, Қазақстандағы әйелдер саясаты мен олардың еңбек нарығындағы орнына талдау жасалады.

8 Наурыз – әйелдердің құқықтары мен еркіндігі үшін күрестің символына айналған халықаралық мереке. Оның негізі 19-ғасырдың аяғы мен 20-ғасырдың басында қаланды.

19-ғасырдың екінші жартысында әлемде өнеркәсіптік революцияның қарқынды дамуы әйелдердің еңбекке араласуын күшейтті. Алайда, олардың еңбегі көбіне ер адамдарға қарағанда төмен бағаланды, ал жұмыс жағдайлары ауыр болды. Осыған байланысты әйелдер өз құқықтарын қорғау үшін қоғамдық қозғалыстарға қатыса бастады.1857 жылы 8 наурызда Нью-Йорк қаласында тігін фабрикаларында жұмыс істейтін әйелдер жалақының аздығы мен ауыр жұмыс жағдайларына наразылық білдіріп, алғашқы шеруге шықты. Бұл оқиға кейінірек әйелдер қозғалысының дамуына ықпал етті.1910 жылы Копенгагенде өткен Социалист әйелдер конгресінде Клара Цеткин 8 Наурызды халықаралық әйелдер күні ретінде атап өтуді ұсынды. Бұл бастама әйелдердің еңбек және саяси құқықтарын қорғауға бағытталған шара болды.1917 жылы Ресейдегі Ақпан революциясы кезінде әйелдер шеру ұйымдастырып, бұл революциялық өзгерістерге ықпал етті. Осыдан кейін Кеңес Одағында 8 Наурыз мемлекеттік мереке болып бекітілді. 1975 жылы БҰҰ бұл күнді Халықаралық әйелдер күні деп жариялап, ресми түрде атап өте бастады.

20-ғасырда әйелдерге білім алу, сайлау құқығы, еңбек ету сияқты құқықтар берілгенімен, гендерлік теңсіздік мәселесі әлі де өзекті. Дүниежүзілік экономикалық форумның 2023 жылғы есебіне сәйкес, толық гендерлік теңдікке жету үшін әлі де кемінде 100 жыл қажет.Қазақстанда әйелдердің құқықтарын қорғау бойынша бірқатар заңдар қабылданды. Алайда, әйелдер әлі күнге дейін кейбір салаларда кемсітушілікке ұшырап, жалақыдағы теңсіздік, отбасылық зорлық-зомбылық сияқты мәселелермен бетпе-бет келеді.Қазіргі кезде әйелдер саясатта да белсенді бола бастады. Қазақстанда Парламентте әйел депутаттардың үлесі артып келеді. БҰҰ-ның 2023 жылғы деректеріне сәйкес, әлемдік деңгейде саясатта әйелдердің қатысуы 26%-ға жеткен.Қазақстанда әйелдердің саясаттағы рөлін арттыру мақсатында бірнеше мемлекеттік бағдарлама қабылданды. Әйелдер тек саясатта ғана емес, қоғамдық қызметтерде, бизнесте, ғылымда да белсенділік танытуда.

Қазақстанда әйелдердің 60%-дан астамы еңбекке жарамды жаста және олардың көпшілігі білім беру, медицина, сауда және мемлекеттік басқару салаларында жұмыс істейді. Бірақ, әйелдердің жалақысы ерлерге қарағанда шамамен 30%-ға төмен.

Әйел кәсіпкерлігі де дамып келеді. 2023 жылғы деректер бойынша, Қазақстандағы жеке кәсіпкерлердің 43%-ы – әйелдер. Олар көбінесе қызмет көрсету саласында бизнес жүргізеді.

Қазақстандағы жоғары білім алған әйелдердің үлесі ерлерге қарағанда жоғары. Ғылыми-зерттеу институттарында жұмыс істейтін әйелдердің саны артып келеді, әсіресе медицина, биология, химия, педагогика салаларында
Қазақ қоғамында әйел – отбасының тірегі, бала тәрбиесінің басты жауаптысы. Дәстүрлі қазақ мәдениетінде әйелдің орны ерекше. Ұлттық тәрбие жүйесінде ана – балаға өмірлік құндылықтарды сіңіруші, отбасының рухани ұйытқысы болып саналады.

Қазіргі таңда 8 Наурыз – тек әйелдерге гүл сыйлайтын күн емес, олардың құқықтары мен әлеуметтік жағдайын жақсарту мәселелерін талқылайтын күн. Бұл мереке әйелдердің еңбек, саясат, білім, медицина, ғылым және отбасы салаларындағы жетістіктерін бағалауға арналған.

8 Наурыз қарсаңында көптеген елдерде әйелдердің құқықтарын қорғауға, зорлық-зомбылыққа қарсы күреске, гендерлік теңдікті қамтамасыз етуге бағытталған шаралар өткізіледі.

8 Наурыз – әйелдердің қоғамдағы орны мен олардың еңбегін бағалау күні. Бұл мереке әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтуді талап ететін жаһандық қозғалыстың бір бөлігі болып табылады.Қазақстанда әйелдер қоғамның барлық саласында белсенділік танытып, саясат, экономика, ғылым, мәдениет және отбасы институтында маңызды рөл атқаруда. Әйелдердің әлеуметтік жағдайын жақсарту, олардың құқықтарын қорғау – қоғамның тұрақтылығы мен дамуының негізгі шарттарының бірі.

Болашақта әйелдер тең құқықтар мен мүмкіндіктерге толық ие болу үшін заңнамалық реформалар мен қоғамдық сананы өзгертуге бағытталған шаралар күшейтілуі тиіс.8 Наурыз – тек гүл сыйлайтын мереке ғана емес, әйелдерді бағалау, олардың қоғамдағы орнын мойындау, олардың жетістіктерін дәріптеу күні болуы керек.