«Әлеуметтік желілердің қоғамға әсері: пайдасы мен зияны»

Әлеуметтік желілердің қоғамға әсері: пайдасы мен зияны

Бүгінгі заманда әлеуметтік желілер — адам өмірінің ажырамас бөлігіне айналған құбылыс. Инстаграм, TikTok, Facebook, WhatsApp, Telegram сияқты платформалар күн сайын миллиардтаған адамның қарым-қатынас құралына айналып отыр. Адамдар жаңалықты осы жерден оқиды, сурет бөліседі, пікір алмасады, тіпті бизнес жүргізеді. Цифрлық технологияның бұл жемісі шекараларды жойып, бүкіл әлемді бір алаңға тоғыстырғандай. Алайда әлеуметтік желілердің бұл танымалдылығы тек оң әсермен шектелмейді — оның көлеңкелі жақтары да аз емес. Бұл мақалада біз әлеуметтік желілердің қоғамға тигізетін пайдасы мен зиянын қарастырамыз.

---

Әлеуметтік желілердің пайдасы

1. Ақпарат алмасу мен байланыс орнату

Әлеуметтік желілердің ең үлкен артықшылығы — адамдар арасында шексіз және жедел байланыс орнатуға мүмкіндік беруінде. Бұрын алыс туыстармен немесе шетелдегі достармен хат алмасуға апталар кетсе, қазір бір сәтте бейнеқоңырау арқылы сөйлесе аласыз. Сонымен қатар, әлемде болып жатқан оқиғалар туралы ақпаратты тез әрі тікелей көзден алу мүмкіндігі артты.

2. Білім және өзін-өзі дамыту

Көптеген әлеуметтік желілер білім мен дағдыны жетілдіруге арналған мазмұнға толы. YouTube, TikTok, Telegram секілді платформаларда оқу курстары, мотивациялық видеолар, тіл үйрену, бағдарламалау, шығармашылық бағыттағы контенттер қолжетімді. Бұл – әрбір адамның өзін-өзі дамытуына үлкен мүмкіндік.

3. Іскерлік байланыстар мен кәсіпкерлік

Әлеуметтік желілер — қазіргі кәсіпкерлер мен бизнес иелері үшін ең тиімді жарнама құралы. Instagram мен Facebook арқылы тауар мен қызмет көрсету кеңінен насихатталып, тұтынушыға тікелей жол табуға болады. Сондай-ақ, LinkedIn сынды желілер мамандардың тәжірибе алмасуына, жұмыс табуына септігін тигізеді.

4. Қоғамдық пікір мен азаматтық белсенділік

Әлеуметтік желілер азаматтардың қоғамдық пікір білдіру, дауыс көтеру, мәселелерге назар аударту құралына айналды. Мысалы, экологиялық, әлеуметтік, білім беру салаларындағы кемшіліктер мен әділетсіздіктер туралы жазбалар халық арасында резонанс туғызып, кейде нақты өзгерістерге әкеліп жатады. Бұл — қоғамдағы ашықтық пен белсенділікті арттыратын құбылыс.

5. Шығармашылық және өзін-өзі көрсету алаңы

Әлеуметтік желілер көптеген адамдар үшін өзін таныту мүмкіндігіне айналды. Ән айту, сурет салу, фотоөнер, блог жүргізу секілді шығармашылық салаларда өз жұмыстарымен бөліскен жастар миллиондаған тыңдарман, көрермен, оқырман жинай алады. Бұл оларды шабыттандырады, жаңа бағыттар ашады.

---

Әлеуметтік желілердің зияны

1. Уақыттың тиімсіз жұмсалуы

Көптеген адамдар әлеуметтік желілерде көп уақытын босқа өткізіп, шынайы өмірдегі міндеттерін кейінге шегереді. Әр 5-10 минут сайын телефон тексеріп, хабарлама немесе жаңалық көру — тәуелділікке ұласуы мүмкін. Бұл жұмыс өнімділігін төмендетіп, уақытты жоспарлау қабілетін әлсіретеді.

2. Психологиялық қысым мен мазасыздық

Әлеуметтік желілерде адамдар өз өмірінің тек жақсы сәттерін көрсетеді. Бұл – сырттай қарағанда бәрі “жарқырап” жүргендей көрінеді. Ал көрермен өз өмірін солармен салыстырып, өзін сәтсіз сезінуі мүмкін. Осыдан күйзеліс, жалғыздық, мазасыздық, өзін төмен бағалау мәселелері туындайды. Әсіресе жастар мен жасөспірімдер бұған өте бейім келеді.

3. Жалған ақпарат пен фейк жаңалықтар

Әлеуметтік желілер арқылы тарайтын жалған ақпарат қоғамда дүрбелең тудыруы мүмкін. Расталмаған мәліметтер, манипуляциялық посттар адамдардың шешім қабылдауына кері әсер етеді. Бұл әсіресе пандемия кезінде анық байқалды — жалған емдеу әдістері мен өтірік деректер көптеген адам өміріне қауіп төндірді.

4. Кибербуллинг және онлайн зорлық

Интернет кеңістігінде анонимділік көбейген сайын адамдар бір-біріне дөрекі пікір айту, қорлау, кемсіту секілді әрекеттерге жиі барады. Кибербуллинг құрбандары – көбінесе балалар мен жасөспірімдер. Бұл олардың психикасына ауыр әсер етіп, кей жағдайда өз-өзіне қол жұмсауға дейін апарады.

5. Жеке мәліметтердің таралу қаупі

Әлеуметтік желіде тіркелгенде біз өзіміз жайлы көптеген мәлімет енгіземіз: аты-жөн, мекен-жай, сурет, қызығушылықтар, орналасқан жер. Бұл деректер хакерлер немесе алаяқтар қолына түсіп кетсе, қауіп төндіруі мүмкін. Жеке өмірдің ашықтығы кей жағдайда киберқылмыстарға жол ашады.

---

Шешім мен тепе-теңдік

Әлеуметтік желілер — жақсы да, жаман да емес. Олар — құрал. Ал бұл құралды қалай пайдаланамыз, қандай мақсатта қолданамыз – бәрі адамның өзіне байланысты. Мынадай ұсыныстар қоғамға пайдалы болар еді:

• Саналы қолдану мәдениетін қалыптастыру. Әлеуметтік желілерді пайдалану уақыты мен мақсатын шектеу қажет. Смартфонда экран уақыты шектеуін қосу – жақсы бастама.

• Медиа сауаттылықты арттыру. Халыққа фейк ақпаратты ажырату, дереккөзді тексеру жолдарын үйрету керек.

• Балалар мен жастарға интернет этикасын үйрету. Мектеп бағдарламасында киберқауіпсіздік пен онлайн этика туралы сабақтар болуы тиіс.

• Психологиялық қолдауға қолжетімділік. Жасөспірімдерге онлайн және офлайн кеңес беру қызметтерін ұсыну маңызды.

• Позитивті контентті көбейту. Әлеуметтік желілерде шабыттандыратын, тәрбиелік мәні бар контентті дамыту — барлығымыздың ортақ ісіміз.

---

Қорытынды

Әлеуметтік желілер — бүгінгі қоғам айнасы. Олар арқылы біз бір-бірімізбен байланысамыз, дамимыз, үйренеміз. Бірақ бұл мүмкіндіктермен бірге қауіптер де қатар жүреді. Сондықтан әлеуметтік желілерді саналы түрде қолдану мәдениетін қалыптастырып, олардың пайдасын барынша арттырып, зиянын шектеу — қазіргі заман талабы.

Бұл желілер біздің өміріміздің бір бөлігіне айналған. Ендеше, оны тиімді, пайдалы әрі қауіпсіз ету — өз қолымызда!

---