Су тапшылығы — XXI ғасырдың басты экологиялық дағдарысы ма?

Су тапшылығы — XXI ғасырдың басты экологиялық дағдарысы ма?

XXI ғасырда адамзат алдында тұрған ең өзекті экологиялық мәселелердің бірі — су тапшылығы. Бұл мәселе жаһандық деңгейде ғана емес, Қазақстан үшін де маңызды. Климаттың өзгеруі, халық санының өсуі, су ресурстарының тиімсіз пайдаланылуы және инфрақұрылымның тозуы су тапшылығын күшейтіп отыр.​

Жаһандық су тапшылығы: дабыл қағатын деректер

Бүгінде әлемде 1,2 миллиард адам физикалық су тапшылығына ұшырап отыр, ал 1,6 миллиард адам экономикалық су тапшылығын сезінуде. БҰҰ мәліметтері бойынша, 2030 жылға қарай тұщы суға деген сұраныс ұсыныстан 40%-ға артып, әлемдік азық-түлік өндірісінің жартысынан астамы қауіпке ұшырауы мүмкін .​Гардиан

Су тапшылығының түрлері мен себептері

Физикалық су тапшылығы — бұл табиғи су ресурстарының жеткіліксіздігі. Мұндай жағдай көбінесе құрғақ және шөлейт аймақтарда кездеседі.​

Экономикалық су тапшылығы — су ресурстары жеткілікті болғанымен, инфрақұрылымның нашарлығы немесе басқарудың тиімсіздігі салдарынан халықтың суға қол жеткізе алмауы. Мысалы, дамушы елдерде су құбырларының тозуы немесе судың ластануы осы мәселеге себеп болады .​

Қазақстандағы су тапшылығы: қазіргі жағдай

Қазақстанда су тапшылығының бірнеше негізгі себептері бар:​

• Су ресурстарының шектеулілігі: Елдегі су ресурстарының 46%-ы көрші елдерден келеді, бұл сыртқы факторларға тәуелділікті арттырады .​qazinform.com

• Ауыл шаруашылығындағы судың көп тұтынылуы: Су тұтынудың 65%-ы ауыл шаруашылығы саласына тиесілі, бұл судың тиімді пайдаланылмауына әкеледі.​

• Инфрақұрылымның тозуы: Су құбырларының 40%-ы ескірген, бұл судың жоғалуына және сапасының төмендеуіне себеп болады .​

• Климаттың өзгеруі: Климаттық өзгерістер су ресурстарына әсер етіп, құрғақшылық пен су деңгейінің төмендеуіне әкеледі.​

Арал теңізі: экологиялық апаттың айқын мысалы

Арал теңізі — су тапшылығының салдарын көрсететін ең үлкен экологиялық апаттардың бірі. Суармалы егіншілік үшін өзендердің бағытын өзгерту теңіздің тартылуына әкелді. Қазақстанда Көкарал бөгетінің салынуы Солтүстік Арал теңізінің деңгейін көтеріп, балық шаруашылығын қалпына келтіруге мүмкіндік берді .​

Су тапшылығына қарсы күрес: Қазақстанның бастамалары

Қазақстан су тапшылығын шешу үшін бірнеше маңызды қадамдар жасауда:​

• Су қоймаларын салу: 2024-2026 жылдары 20 жаңа су қоймасы салынып, 250 мың гектар жерді суару мүмкіндігі артады .​Интерфакс+1qazinform.com+1

• Инфрақұрылымды жаңарту: Су құбырларын жаңарту және цифрландыру арқылы судың жоғалуын азайту жоспарлануда.​

• Халықаралық серіктестік: Дүниежүзілік банкпен бірлесіп, су ресурстарын басқару және экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында меморандумға қол қойылды .​Мировой Банк

Болашаққа бағыт: тұрақты су саясаты

Су тапшылығын шешу үшін келесі шараларды жүзеге асыру қажет:

• Судың тиімді пайдаланылуын қамтамасыз ету: Ауыл шаруашылығында суды үнемдеу технологияларын енгізу.​

• Инфрақұрылымды жаңарту: Ескі су құбырларын ауыстыру және суды жоғалтуды азайту.​

• Халықты ақпараттандыру: Су үнемдеудің маңыздылығы туралы халық арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізу.​

• Халықаралық ынтымақтастықты нығайту: Су ресурстарын бірлесіп басқару үшін көрші елдермен келісімдер жасау.​

Қорытынды

Су тапшылығы — тек экологиялық емес, сонымен қатар әлеуметтік және экономикалық мәселе. Қазақстан бұл қиындықты шешу үшін нақты қадамдар жасап жатыр. Алайда, бұл мәселені шешу үшін барлық деңгейде — үкіметтен бастап, әрбір азаматқа дейін — бірлескен әрекет қажет. Суды үнемдеу мен тиімді пайдалану — болашақ ұрпақтың амандығының кепілі.​