«Сәтсіздіктен қорықпау: Жас кезде қателесу – қалыпты жағдай»

Әрбір адам өмірінде бір рет болса да қателік жібереді. Кейбіреулер қателіктен сабақ алып, алға ұмтылса, енді бірі бір сәтсіздікке бола үмітін үзіп, мақсатынан бас тартады. Әсіресе жасөспірімдер мен жастар арасында «қателессем, ұят болады», «бәрі күледі», «менен ештеңе шықпайды» деген қорқыныш жиі кездеседі. Шын мәнінде, қателесу – үйренудің, дамудың, нағыз өмірді түсінудің алғашқы қадамы.

Бұл мақалада сәтсіздіктің мағынасы, оның пайдасы, қателіктен қорықпау жолдары және табысты адамдардың сәтсіздіктен кейін жетістікке жеткен мысалдары жайлы сөз қозғаймыз.

Сәтсіздік деген не?

Сәтсіздік – бұл мақсатқа жетпеу емес, керісінше, мақсатқа жету жолындағы тәжірибе. Ол біздің әлсіз тұстарымызды көрсетіп, жақсара түсуге мүмкіндік береді.

Мысалы:

• Сабақтан төмен баға алу – бұл сенің ақымақ екеніңді емес, мүмкін оқуда қандай да бір тәсілді дұрыс қолданбағаныңды көрсетеді.

• Мектептегі олимпиадада жеңілмеу – сенің дамуыңа мүмкіндік.

Сәтсіздік – соңғы нүкте емес, үтір ғана. Ең бастысы – одан кейін не істейтінің.

Неліктен жастар сәтсіздіктен қорқады?

1. Қоғамдық қысым
   Көп жағдайда ата-ана, мұғалім немесе достардың үміті жоғары болады. Осы үмітті ақтай алмай қалу қорқыныш сезімін тудырады.

2. Кемсітуден қорқу
   «Сенен ештеңе шықпайды», «сен нашарсың» деген сөздер адамның ішкі сенімін жояды.

3. Өзін басқалармен салыстыру
   Әлеуметтік желілерде бәрі бақытты, табысты көрінеді. Ал өзіңді олармен салыстырғанда өзіңді нашар сезінесің.

4. Жетілмеген өзіндік сенім
   Жасөспірім шақта адам өзін тану жолында жүреді. Бұл кезде сын мен сәтсіздік өзін-өзі бағалауға үлкен әсер етеді.

Қателіктердің пайдасы қандай?

1. Өзіңді тануға көмектеседі

Сен қандай ортада, қандай істе қателік жіберетініңді көріп, өзіңнің мықты және әлсіз тұстарыңды анықтайсың.

2. Сабақ береді

Қателік – ең жақсы ұстаз. Мектептегі мұғалімнің үйреткенінен гөрі, өмірден алған сабақ мәңгі есте қалады.

3. Төзімділік пен қайсарлықты дамытады

Сәтсіздіктен кейін қайта тұрып, әрекет ету – ерік-жігер мен рухтың мықтылығын көрсетеді.

4. Шығармашылыққа жол ашады

Сәтсіздік жаңа жол іздеуге, ойлауға, шешім табуға итермелейді. Бұл креативтілікті арттырады.

Сәтсіздіктен кейін не істеу керек?

1. Қабылда

Сәтсіздікті мойындаудан қорықпа. Бұл – әлсіздік емес, керісінше, батылдықтың белгісі.

Мысалы:
«Мен бұл тапсырмадан өте алмадым, бірақ келесі жолы дайын болам» деу – өзін дамытудың алғашқы қадамы.

2. Талда

Қай жерде қателестің? Неліктен сәтсіздікке ұшырадың? Не жетіспеді? Талдау – болашақта сол қатені қайталамауға мүмкіндік береді.

3. Қайта әрекет ет

«Бір рет құласаң – қателік, екі рет құласаң – бейқамдық». Қайта тұрып, алға қадам жасау керек.

4. Өз-өзіңді сынама, қолда

Сәтсіздіктен кейін өзіңді кінәлама. Керісінше, өзіңе мейірімді бол. «Мен тырыстым, мен үйрендім» де.

5. Көмек сұраудан ұялма

Мұғалімнен, достан, ата-анадан кеңес сұрау – әлсіздік емес, керісінше, өз-өзіңе қамқорлық.

Сәтсіздік – жетістікке бастар жол

Көптеген табысты тұлғалар алғашында сәтсіздікке ұшыраған. Олар сол қателіктерден сабақ алып, биікке жетті.

1. Томас Эдисон

Электр шамын ойлап табу үшін 1000-нан аса сәтсіз эксперимент жасаған. Ол:
«Мен сәтсіздікке ұшыраған жоқпын. Мен 1000 жолдың жұмыс істемейтінін білдім», – деген.

2. Уолт Дисней

Алғашында оның идеяларын ешкім қабылдамаған. Бірақ ол тоқтамай, бүгінгі әлемдік анимация империясын құрды.

3. Майкл Джордан

Атақты баскетболшы мектеп командасынан шығып қалған. Бірақ ол жаттығуын жалғастырып, тарихтағы ең үздік ойыншылардың бірі болды.

Сәтсіздіктен қорықпау үшін не істеу керек?

1. Жоғары күтілімнен бас тарт

Өзіңе тым жоғары талап қойсаң – сәтсіздікте өзіңді кешіре алмай қаласың. Мақсат қой, бірақ өзіңе де уақыт бер.

2. Басқалармен емес, өзіңмен жарыс

Өзіңнің кешегі нұсқаңнан жақсы болуға тырыс. Сонда сыртқы қысым азаяды.

3. Өмір – сынақ емес, саяхат

Әр сәт, әр тәжірибе – өмірдің бір бөлшегі. Қателіктерсіз өсу мүмкін емес.

4. Жеңілісті тәжірибе ретінде қара

Сәтсіздік – сені тоқтату үшін емес, өсіру үшін берілген сынақ.

Жас кезде қателесу – неге қалыпты жағдай?

Жас кезде адам өмірлік тәжірибе жинайды. Бұл уақыт – сынау, үйрену, бағыт табу кезеңі. Қателесу – бұл ізденістің белгісі. Егер сен ешқашан қателеспесең – демек, тырысып та көрмегенсің.

Жастарға арналған кеңестер:

• Қателесуден қорықпа, әрекет етпеуден қорық.

• Бастама көтер – нәтиже болмаса да, тәжірибе жинайсың.

• Өзіңді сынап, кінәлаудың орнына – мақтап, қолда.

• Қателіктер – болашақ табысыңның іргетасы.

Қорытынды

Сәтсіздік – өмірдің ажырамас бөлігі. Одан қорқып, тығылу – дамудан бас тарту. Әр қателік, әр сәтсіздік – жаңа мүмкіндіктің басы. Жас кезде қателесу – қалыпты, тіпті қажетті жағдай. Себебі дәл осы кезде сен кім екеніңді, не қалайтыныңды және қай бағытта жүретініңді үйренесің.

Есіңде болсын: қателік – сенің әлсіздігің емес, күштілігіңді дәлелдеудің мүмкіндігі. Сәтсіздіктен кейін қайта тұра білсең – өмірдің кез келген сынағына төтеп бере аласың.

Сенің жолың – өз қолыңда. Ал сәтсіздіктер – сол жолдың белгілері ғана.