Ат үстіндегі айтыс

Аспан айналып жерге түскендей ыстық, астық пісіп, мақта гүл ашып тұрған шақ. Колхозшылардың қауырт жұмыстағы кезі. Әсіресе, агрономдар мен бригадирлердің тыным таппайтын уақыты. Астық бастыру, мақтаны баптау мен суару... бәріне басшылық керек.

Осы қауырт жұмыстың үстінде үш атты жарысып, қым-қиғаш шабуылмен қиқуласып келеді. Айқай-сүрең, алай-түлей шабыспен келгендер аттан түсе-түсе қалды.

Бірінші болып келген агроном болды да, соңғы екеуі: бригадирлер екен. Аттар ақ көбіктеніп ентігіп тұр, айқайшылар да аптығып қалыпты. Агроном шапкасын мақтаның қозасына іліп қойып, өлеңді соғып қоя берді:

"Бұл ауылдың аңыздары қайда кеткен?
Келсін бері, өлеңмен сөйлесейік!.."

Тал түсте, жұмыс басында, қыз бен жігіттердің айтысы ұйымдастырылмақ болды. Бірақ қасақана бүгін бригадада қыздар жоқ екен. Тек 10 жасар оқушы қыз табылды. Агроном осы балаға қайымдап өлең соқты:

Ақ танау кер дегенге ақ танау кер,
Қысылғаннан шығады маңдайдан тер.
Зәуімменен әріптес болып едік,
Ең болмаса, құдаша, одеклон бер.

Тұтқиылдан болған бұл секілді "ат үстіндегі айтысты" естіп, колхоз председателі ат шаптырып, шақыртып еді, әлгі әуелі үш бейбақ пысқырғанда жоқ. Бір емес үш келген шақырушы босқа қайтты.

Өлең әлі "қызып жатыр... түскі демалыс біткелі қашан. Колхозшылардың жеуге келген тамағын жиып, ортасына үйіп қойып, айдалада әлгі бейбақтар әлі соғып отыр. Дауыс қарлығып, өздері ентігіп, көздері ежірейіп кетіпті.

Орамалын бермесе "той тарқары" болар емес. Мұны сезген қыздың жеңгелері орамал қарастырды. Өйткені қызбала жалаңбас келіпті. Ойласып келгенде бір әйелдің жаулығын жыртып, қыздың орамалы жасады да, бұларға ұсынды. Орамалға көңіл толмаған "ақындар" 10 жасар қызға өлең шығарды:

Жаулық па, бұл бергенің орамал ма?
Көне алмаймыз, шырағым, бұл амалға.
Кешке дейін қақсатып жаулық беріп,

Ала алмаған біздерде өшің, бар ма?
Жас әйелге өңешін сызып бір бригадир:
Қарсыдағы отырған, ақ келіншек,
Бізге шаршы орамал тап, келіншек.
Терімізді сүртейік ең болмаса,
Кейін толық білерсіз, жат көрінсек!.. —

деп сұғанақтанып сумаңдай жөнелді.

Сонымен айтыстың аяғы көпке созылды. Колхоздағы жұмыс тоқтап қалды. Тал түстегі топыр, "ат үстіндегі айтыс" күн батарда әрең тарады. Тезірек тарауына себеп болған шишалардың келіп қалуы. Егер шишалардың шықылы, тығыны ашылып құйылғандағы лықыл болмағанда, рюмка толып ауызға құйылмағанда, айтыс созыла беруі де сөзсіз еді...

Өлең, сауық өмір көркі ғой! Колхозшы жастар жұмыс та істей біледі, жұмыстан кейін өлең айтып, ән шырқап, мәдениетті демалып көңіл көтеруді де біледі. Әттең не керек, біздің фельетонның кейіпкерлері секілді кейбір бетімен кеткендер — "шаш ал десе бас алғандар", — кейде жақсы салттың өңін айналдырып-ақ жіберетіндері бар. "Ат үстіндегі айтыс" сықылды әпербақандыққа колхоз бастықтары атүсті қарамасын!