Пациенттерге күтім жасау сапасын жоғарылатуда жаңа мейірбике моделдері

Қызылорда Медициналық Жоғары Колледжі
Саим Ләйлә Нұрланқызы
Көлдеева Феруза

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Мейігер ісі жүйесінің рөлі және замануи ғылым негізі

Негізгі бөлімі

Мейірбикелік күтім тәжірибесінің дамуы

1.1 Дамыған елдердегі мейіргер ісінің қазіргі жағдайы

1.2 Мейіргерлік күтім моделдері

ҚОРЫТЫНДЫ

Ұсынылатын новизна

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ

 

Кіріспе

Тіркес сөздер: мейіргерлік күтім, мейірбикелік күтім моделдері, мейірбикелік күтім сапасы, мейіргерлік тәжірибе.

Ключевые слова: уход за больными, модели ухода за больными, качество сестринского ухода, практика сестринского дела

Keywords: nursingcare, models of nursing, quality of nursing care, nursing practice

Тақырыптың өзектілігі: Мейірбикелік іс – басымды кадрлық ресурстары және халықтың қолжетімді және қолайлы медициналық көмек кеқажеттілігін қанағаттандырудағы шынайы потенциалдық мүмкіндіктері бар денсаулық сақтау жүйесінің негізгі құрамдық бөлігі».

Мейірбикелік қызмет көрсету денсаулық сақтау саласында қызмет көрсетудің ең үнемді тәсілінің бірі ретінде қарастырылады. Мейірбикелік қызмет көрсетуді дамыту денсаулық сақтау жүйесінің экономикалық тиімділігін әрі қарай арттырудағы жалпы тенденцияның бөлігі болып есептеледі.

Мейірбикенің функциясы жәй дәрігердің нұсқауын орындаумен шектелмейді, оның негізгі міндеттеріне пациенттердің күтімі жүктелген, яғни ауруды алдын алу, денсаулықты сақтау, науқасты қайта қалпына келтіру және қиналғанды жеңілдету міндеттері кіреді.

Мейірбикелік күтім көрсету науқастарды сауықтыруда үлкен рөл атқаратындықтан, науқастарға күтім жасаудың тиімділігі мен сапасын арттыратын жаңа технологияларды енгізумаңызды болып келеді.

Мейіргерлік күтім - бұл білім мен дәлелденген дағдыларды талап ететін күрделі процесс, ал кәсіби мейіргерлік күтімі ең алдымен жоғары сапалы күтім болып табылады. Науқасқа қолайлы жағдай жасау,сыпайы қарым-қатынас, кез келген сәтте көмек көрсетуге дайындық сапалы мейірбике күтіміне қажетті шарт болып табылады.

Мақсаты: Мейіргерлік күтім көрсетудің тиімділігі мен сапасын жақсарту. Пациенттерге күтім жасау сапасын жоғарылатуда инновациялық технологияларға сүйене отырып жаңа мейірбике моделін құрастыру.

Міндеттері:

— Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;

— Дамыған елдердегімейіргер ісінің қазіргі жағдайын бағалау

— Мейіргерлік күтіммоделдерінініңтәжірибеде қолданылуын зерттеу

Ұсынылатын новизна: мейірбике ісінің ұйымдастырушылық құрылымын өзгертудің заманауи ерекшеліктері және мейіргерлік күтімнің модельдері қарастырылады.

Мейірбике ісі жүйесінің рөлі және замануи ғылым негізі

Мейірбике ісі – бұл пациенттің денсаулығына байланысты мәселелерді медициналық жетік білуімен анықтауы және оларды шешуге кәсіби көмек көрсетуі.Медицина мейіргерінің маңызды құралы қамқорлық жасау, күту болып табылады.

Ендігі кезекте мейірбике ісінің қалыптасуы мен қажеттіліктеріне оған қоса қабілеттіліктеріне тоқталатын болсақ:

«Медицина мейірбикесінің қабілеттілігін,оның атқаратын қызметін В.Хандерсонның: «Мейірбике  аяғы жоқтың – аяғы, көзі көрмей қалғанның –көзі,әлсіздерге – сүйеніш, сөйлей алмайтындарға – ауыз», — деген сөзінен айқын байқауға болады.

Медициналық қызметкерлердің әлеуметтік топтарының кешенді құрылымында мейірбикелер әрдайым ерекше орынға ие болды. Алайда заманауи дәуір мейірбике кәсібіне, ең алдымен, жаңа медициналық технологияларды игеру саласында жаңа талаптар қояды.

Қазіргі таңда медицина дамуы, денсаулық сақтау жүйесінде медбикелердің орны мен рөліне деген көзқарастың өзгеруі, тәуелсіз мамандық ретінде мейірбикенің қалыптасуы мейірбике ісінің модельдерін құруға әкелді, оны пайдалану теорияны ғана емес, сонымен қатар мейірбике практикасын да дамытуға мүмкіндік берді.

Мейірбикелік  процесс-қазіргі американдық және батыс еуропалық,римдік іс моделінің негізгі ажыртылмайтын түсінігі. Бұл реформаторлық концепция ХХ ғасырдың 50-ші жылының ортасында АҚШ-та пайда болып,клиникалық жағдайда төрт он жылдық ішінде өзінің нәтижелілігін дәлелдеді.Қазіргі кезде медбикелік процесс әлемнің 50 елінде медбикелік көмектің теориялық,ғылыми базасын құрып, медбикелік білім мен тәжірибенің өзегі болып саналады.

1.1 Дамушы елдердегі мейіргер ісінің заманауи жағдайы

Мейірбике бүгінгі күні науқастарды оңалту үшін және олардың өмір сүру сапасын жақсарту үшін нақты функционалдық міндеттері бар денсаулық сақтаудың тәуелсіз саласы болып табылады. Мысалы, дамыған алғашқы медициналық-санитарлық көмек жүйесі бар елдерде медбикелер көптеген созылмалы аурулары бар науқастармен жұмыс жүргізуді басқарады.

Шет елдерде мейірбикелік күтімнің әртүрлі модельдері дамыған, ол бастапқы медициналық-санитарлық көмек деңгейінде және аурухана секторында мейірбикелік істі кеңейтуді қарастырады. Мейірбикелік практиканың шекарасын кеңейту медициналық қызмет көрсету сапасы мен қолжетімділігін арттыруға, пациенттердің қанағаттануына, медицина жұмысын ұтымды пайдалануға және мейірбикелік кәсібінің беделін арттыруға ықпал етеді.

Көптеген еуропалық елдерде медбикелер алғашқы медициналық көмек көрсетудің негізін құрайды. Осылайша, шведтік денсаулық сақтау жүйесінде медбикелер созылмалы және күрделі аурулармен (қант диабеті, бронх демікпесі, жүрек жеткіліксіздігі, психикалық аурулар) ауыратын науқастарға жоғары білікті медициналық көмек көрсетеді; Швед медицина орталықтарында науқасты алдымен медбике тексереді, ол кейін науқасты жалпы тәжірибе дәрігеріне немесе ауруханаға жатқызады.

Финляндияда науқастардың 80%-ы алдын-ала бірінші медбикелерге, ал қажет болған жағдайда дәрігерлерге барады, ал пациенттердің тек 20% дәрігерлерге тікелей барады. Қалалық және ауылдық жерлердегі скандинавия елдеріндегі барлық медициналық орталықтарда медбикелер жетекші рөл атқарады. Нидерландыда дәрігерлердің жұмыс уақытынан тыс уақытта пациенттерге көмек көрсету туралы шешімді мейірбике белгіленген критерийлер негізінде қабылдайды. Өз жұмысында медбикелер клиникалық хаттамаларға сүйенеді және осы протоколдарда дәрілік терапия режимін өзгертуге құқылы.

Англияда белгілі бір аурулармен ауыратын адамдарға (қант диабеті немесе бронх демікпесі) көмекке мамандандырылған мейірбикелер, күнделікті қызметінде олар жалпы практика дәрігерлерінің орнын алмастырады - пациенттерді қадағалауда амбулаториялық тағайындауларды жүзеге асырады немесе басқа медициналық және әлеуметтік қызметкерлердің біліктілігін арттыруға бағытталған білім беру іс-шараларын жүргізеді.

Алғашқы медициналық-санитариялық көмек көрсетудің қазіргі заманғы моделі қарапайым медициналық тексерулерді, иммундауды, науқастарды бастапқы қабылдауды, аналардың және балалардың денсаулығын бақылауды, қарттарға көмектесуді, мейірбике ісі саласында жұмыс істейтін дәрілік заттардың шектеулі тізбесін (препараттарды қоспағанда) алдын-алу шараларын жүргізуде кеңінен қатысуға мүмкіндік береді және созылмалы аурулары бар науқастарға күтім жасау, психикалық бұзылулар, үй жағдайында  күтім жасау, интеграцияланған ұйымдастыру прогресс және кейінгі күтім, сау және созылмалы аурулардың топтары және т.б. қарастырады.

1.2 Мейіргерлік күтім  моделдері

Мейірбике моделі - біз медбикелік концепцияны іске асыратын, науқасты зерттегенде, басқа мейірбикелердің назарын қалай аударуға болатындығын, мақсаттар мен медбикелік іс-әрекеттердің қандай болатынын көрсететін құрал.

Мейірбикелік модель - бұл мақсатқа жетудің бағыты.

Әрбір модель емделуші мекеме ретінде пациенттің мәнін түсіну, мейірбикелік мақсат, күтімдік араласулар жиынтығы және мейірбике күтім нәтижелерін бағалаудың түрлі жолдарын көрсетеді.

Барлық мейірбикелік модельдерде мейірбикенің төрт аспектілері бар:

•  науқас
•  мейірбике ісі,
•  қоршаған орта,
•  денсаулық

Қазіргі уақытта мейірбике ісіндегі әлемдік тәжірибеде 30-дан астам мейірбике күтімі үлгісі бар.

Олар мынадай негізгі мәселелерді қамтиды:

• Пациенттің анықтамасы
• Науқастың проблемаларының көзі
• Мейіргердің басымдылығы
• Мейіргердің рөлі
• Іс-ірекет алгоритмі
• Іс-ірекет жасау жолдары
• Күтілетін нәтиже

Мейірбике үлгісі мейірбикенің мәнін көрсететін негізгі құрылым ретінде анықталуы мүмкін. Медбикелерді дамытуда, білім беру, зерттеу және тәжірибе саласында жетекші рөл атқарады. Бұл сонымен қатар, кəсіби білімді қалыптастыруға жəне мейірбикенің түрлі салаларында жұмыс істейтін медбикелер арасындағы байланыстарды нығайтуға септігін тигізеді.Қазіргі таңда мейіргер ісінің алты моделі қарастырылады:

•  Эволюциялық - бейімделу (Канадалық мейіргерлер қауымдастығы).
•  Қосымша– толықтырушы моделі (Вирджиния Хендерсон, 1955)
•  Мінез-құлық жүйесінің моделі (Дороти Джонсон, 1968)
•  Өзіне күтім көрсетутапшылығының моделі (Дороти Орем, 1971)
•  Бейімдеу моделі (Каллиста Рой,1976)
•  М.Алленнің концептуальды моделі

В.Хендерсон (1966) ұсынған модельде мейірбикелік қызметкерді пациенттің мейірбикелік күтім нәтижесінде қанағаттандырулы мүмкін физиологиялық, психологиялық, әлеуметтік қажеттіліктеріне назар аударылады. Бұл модельге керекті шарттардың бірі күтімді жоспарлау мен жүзеге асыруға пациенттің өзінің қатысуы.

Хендерсон моделі қазіргі кезде мейірбикелер арасында кеңінен танымал. Бұл модельге сәйкес пациент барлық адамға бірдей А.Маслоу теориясына негізделген 14 өмірлік маңызды қажеттіліктерді иеленеді. Шарт бойынша дені сау адам бұл қажеттіліктерді қанағаттандыруда қиындық сезінеді. Дегенмен, ауыру кезеңінде, жүктілікте, балалық және кәрілік шақта, өлім жақындағанда ол бұл қажеттіліктерді өз бетінше қанағаттандыра алмайды. Дәл осы сәтте мейірбике оған көмектеседі. В.Хендерсон мейірбикелік күтім адамның тәуелсіздігін тезірек қалпына келтіруге бағытталуы тиіс деп есептейді.

В.Хендерсон моделінде мейірбикенің рөлі қос жақты. Бір жағынан, ол адамның бұзылған өмірлік маңызды қажеттіліктерін қанағаттандыру бойынша мәселелерді шешетін еркін және тәуелсіз маман; екінші жағынан – дәрігердің көмекшісі, өйткені мейірбике оның нұсқауларын орындайды

Мейірбикелік күтімнің Н. Рупер, В. Логан, А. Тайерни моделдері (күнделікті өмірдің көріністері) (1976) физиология, психология және мейірбике саласындағы жетістіктерге негізделген

Авторлар адамның әмбебап қажеттіліктерінің тізімін пайдаланды,мейірбике адам мінез-құлқының бақыланатын аспектілеріне назар аудару керек деп есептеді және оның қызметінің табыстылығын бағалау айқын, өлшенетін нәтижелерге негізделген.Адамды мейірбике ісінің нысаны ретінде қарастырып, Н. Рупер алғашқы рет күнделікті тіршілік әрекетінің 16 түрін (қажеттілік) белгіледі, кейіннен тізімін 12 дейін азайтты. Олардың кейбіреулері биологиялық негіз, екіншісі - мәдени және әлеуметтік база, белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру дәрежесі пациенттің жасына, әлеуметтік мәртебесіне және мәдени деңгейіне байланысты.

Д. Джонсон моделінде(мінез-құлық моделі)басқа авторлардың модельдерінен ерекшеленеді (В. Хендерсон және Н.Рупер) бұл модель адам туралы медициналық идеялардан түбегейлі ауытқуды,яғни  адамдардың қажеттіліктеріне емес, мінез-құлқына назар аударуды ұсынады.Науқас осы модельге сәйкес «әрқайсысы теңдестіруге және тепе-теңдікке ұмтылатын өзара байланысты жүйелер мінезі бар адам» болып табылады. Адамның бұрынғы тәжірибеге негізделген белгілі бір мақсаттарға қол жеткізуге деген ниетіне негізделген оның мінез-құлқын өзгертетін 7 кіші жүйе бар. Шығу нәтижесі мінез-құлықты қабылдауына және оның өзгеру мүмкіндігін бағалауына байланысты. Адам таңдаған мінез-құлық белгілі бір типке бейімдеу арқылы анықталады. Пациенттің мінез-құлқының екі негізгі түрі бар: адамның айналасындағы іс-әрекеттер мен объектілердің қалыптасқан және бұрынғы дағдылармен жасалған қатынасы.

Мейірбикелік көмек көрсетудің К.Рой (1976) адаптационды моделі сонымен бірге физиология мен әлеуметтанудағы жетістіктерді пайдаланады. К. Рой пайымдауынша, физиологиялық және психологиялық жүйелер үшін салыстырмалы тепе-теңдік бар, ол адам жетістікке жетуге ұмтылады және тәжірибе алмасады.Автор стимуляцияның бейімделу деңгейіне әсер ететін факторларды атады, олар 3 түрге бөлінеді: адамның ортасында - үйлесімді; ситуациялық - үйлестірушілік әсерде көмек беру кезінде туындайтын; қалдық - өткен тәжірибе, наным, қарым-қатынас нәтижесінде.

Д.Орем моделінің  (өзін-өзі қамқорлықтың болмауы) Д.Джонсон және К.Ройдың модельдерінен айырмашылығы – бұл модель  мейірбике күтімі моделінде адамды тұтастай қарастырады. Модель Д. Орем –өздігінен күтім жасай алмау жағдайын қарастырады.Мүгедек, психологиялық аурумен ауыратын, гериатриялық науқастарға көмек көрсету. Міндеттері - денсаулықты оңтайлы деңгейге қол жеткізу және ұстап тұру үшін пациенттің өзін-өзі қамтамасыз ету үшін жағдай жасау.

Модель М. Аллен - «Денсаулықты сақтау арқылы дамыту» пациентті жеке тұлға ретінде қарастырады. Пациенттің мәселелерінің көзі - оның өміріне теріс әсер ететін өміріндегі өзгерістер.Науқастың міндеті - тәуекел факторларын анықтау және науқастың денсаулығының жақсаруына қол жеткізу.

Қорытынды

Қазіргі заманда мейірбикелік үрдіс мейірбикелік білім берудегі өзегі болып табылады және Қазақстандағы мейірбикелік күтімінің теориялық ғылыми базасын құрайды.Мейірбикелік күтім моделі  мейірбикелік практиканың элементтерін құрайтын жүйелі, логикалық, ғылыми негізделген тұжырымдамалардың жиынтығы болып табылады.

ДДҰ денсаулық сақтау ұйымдары үшін B. Henderson мейірбике ісі үлгісін қолдануды ұсынады, ол басқа үлгілерді пайдалануға кедергі келтірмейді. Мейірбике ісі моделінің мағынасы әртүрлі: мейірбикелерді оқыту, зерттеу жүргізу, практикалық іс-шараларды жүргізу, күтім жасау процесін қамтамасыз ету үшін, мейірбикеге қамқорлыққа баса назар аударуға көмектеседі, науқастың өмір сапасын жақсартатын араласуды жоспарлайды және оның араласуын бағалауға мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. https://www.volgograd.kp.ru/daily/24508/660135/Качество сестринского ухода за пациентами
2. https://studlib.info/psikhologiya/771840-osnovnye-predstavleniya-o-modelyakh-i-sistemakh-cennostey-sestrinskogo-dela/ОСНОВНЫЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЯ О МОДЕЛЯХ И СИСТЕМАХ ЦЕННОСТЕЙ СЕСТРИНСКОГО ДЕЛА
3. http://sestrinskoe-delo.ru/modeli-sestrinskogo-uchoda/model-d-dzhonson
4. file:///C:/Users/User/Desktop/Проект/ДИССЕРТАЦИЯ-Кашафутдиновой-Г.Т.2.pdf Концептуальные подходы к совершенствованию  сестринского дела в  Республике Казахстан
5. https://www.ismu.baikal.ru/src/downloads/e28f82df_kalyagin_lektsionnye_tablitsy_po_tsd.pdfА.Н. Калягин ЛЕКЦИОННЫЕ ТАБЛИЦЫ ПО ТЕОРИИ СЕСТРИНСКОГО ДЕЛА
6. http://cinref.ru/razdel/03200medecina/12/122664.htmМодели предоставления сестринского ухода - контрольная работа
7. https://helpiks.org/5-63264.htmlОсновные представления о моделях и системе ценностей СД.
8. http://sestrinskoe-delo.ru/modeli-sestrinskogo-uchoda/
9. https://gigabaza.ru/doc/19725.htmlПонятие модели сестринского дела Модель
10. http://rep.bsmu.by/bitstream/handle/BSMU/15203/074.pdf?sequence=1&isAllowed=yМОДЕЛИ СЕСТРИНСКОГО УХОДА СОВРЕМЕННОСТИ Т.В. Матвейчик1, Е.М. Тищенко2, Г.Е. Пецевич-Щенсна3
11. Ю.Ю. БОРИСОВ, ТЕОРИЯ СЕСТРИНСКОГО  ДЕЛА.,  КРАСНОДАР 2014

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: