Кенеуі жоқ кеудеге - сылдыратып сөз береді,
Ақылсыз басқа - бадырайтып көз береді.

Ілмектер: ақыл, сөз, көз

---

---

Ер ақылы – бір алтын, ел ақылы – жүз алтын.

Ілмектер: ер, ақыл, ел

---

---

Ақылсыз достан мың сақтан,
Ақылсыз дұшпаннан жүз сақтан.

Ілмектер: ақыл, дос, дұшпан, сақтық, қырағылық

---

---

Есер ақылы түстен кейін кіреді.

Ілмектер: ақыл

---

---

Ақылдыға ишарат,
Ақымаққа таяқ.

Ілмектер: ақыл, ақымақ, ақылды, таяқ

---

---

Мал кедейлігінен, ақыл кедейлігі жаман.

Ілмектер: мал, кедей, ақыл

---

---

Ақылы жоқ басқа, адырайған көз бітеді.
Дуасы жоқ ауызға, судыраған сөз бітеді.

Ілмектер: ақыл, бас, көз, сөз

---

---

Өз ақылын шамалаған қор болмас.

Ілмектер: ақыл

---

---

Ашу арындайды,
Ақыл соңынан аяндайды.

Ілмектер: ашу, ақыл

---

---

Ашу тұрған жерде, ақыл тұрмас.

Ілмектер: ашу, ақыл

---

---

Көргеннен көз ақы алады.

Ілмектер: көз, ақыл

---

---

Ақылдан ашу көп болса, ақыл кетер,
Ашудан ақыл көп болса, ашу не етер.

Ілмектер: ақыл, ашу

---

---

Кірмей тұрып, шығарыңды ойла.

Ілмектер: ой, ақыл

---

---

Сыртын көріп ішінен түңілме.

Ілмектер: сырт, іш, ақыл

---

---

Қайтып келер есікті қатты серіппе.

Ілмектер: есік, ашу, ақыл

---

---

Ақылдының белгісі байыса аспайды,
Дәрежесіне таспайды.

Ілмектер: ақыл, байлық

---

---

Ақыл — жас ұланнан,
Жүйрік — тай құнаннан.

Ілмектер: ақыл, жас, жүйрік, құнан, тай

---

---

Ақылдассаң шешерсің,
Ақылдаспасаң кем кесерсің.

Ілмектер: ақыл, ақылдасу

---

---

Бойымдай бой табылса да,
Ойымдай ой табылмас.

Ілмектер: ой, бой, ақыл

---

---

Ақыл — дария,
Ой — теңіз.

Ілмектер: білім, ілім, ақыл, ой

---

---