Тірек-қимыл аппараты аурулары бар пациенттерге күтім көрсетуде мейіргерлердің білім деңгейін бағалау

Студент: Шокатаева Гульмира Раймбековна
Ғылыми жетекші: Саим Л. Н.
«Тірек-қимыл аппараты аурулары бар пациенттерге күтім көрсетуде мейіргерлердің білім деңгейін бағалау»
№2 Қызылорда арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы
Қызылорда медициналық жоғары колледжі

Кілт сөздер: тірек-қимыл аппараты, мейіргерлік күтім, күтім сапасын бағалау,буын аурулары.

Тақырыптың өзектілігі: Тірек-қимыл аппаратының аурулары мен мүгедектік әлемде кең тараған: статистика бойынша жылына шамамен 1,2 миллиард адам өздерінен тірек-қимыл аппаратының бұзылуына шағымданады екен [1]. Соның ішінде мойын және бел аурулары жас талғамайды, яғни, кез-келген жас категориясындағы адамдарда кездесе береді [2]. Экономикалық тұрғыдан алып қарағанда, кірісі жоғары елдердің медициналық шығындарының 5,4%-дан 12,6%-ға дейін тірек-қимыл аппаратының ауруларына жұмсалатын көрінеді [3]. Қазіргі кезде ревматизм аурулары әлемде мүгедектік деңгейі бойынша қанайналым жүйесі аурулары мен қатерлі ісіктерден кейін үшінші орында тұр. Ревматизм аурулары бар науқастардың 72% -ы 18-ден 59 жасқа дейінгі еңбекке жарамды адамдар, оның 65% -ы әйелдер. Соңғы 5 жылдағы тірек-қимыл аппараты аурулары көрсеткіштерінің салыстырмалы талдауы жалпы ревматикалық аурулардың жалпы (26,4% -ға) және жаңадан диагноз қойылған (24,5% -ға) өсу динамикасын көрсетті. Остеоартритпен ауыратын науқастар 157 мыңнан астам науқасты құрады, ревматоидты артрит - 64 мыңнан астам, анкилозды спондилоартрит - 4 мыңнан астам, жүйелі қызыл жегі (ЖҚЖ) - шамамен 4 мың, подагра - 3 мыңнан астам және остеопороз - 1, 5 мың. Остеоартриттің жалпы өсу динамикасы 157,1%, ревматоидты артрит - 60% дейін, ЖҚЖ - 41%, анкилозды спондилит - 48%, подагра - 43,9% және остеопороз - 39,5%.  

АҚШ Еңбек Бюросының ұсынған статистикасына сүйенсек, 900,380 ауруға байланысты демалыс жағдайы тіркелген. Соның ішінде 272,780 жағдай тірек-қимыл аппаратының ауруларына байланысты болып отыр, бұл - барлық демалыстардың 30%-ы [4]. 2017 жылы жүргізілген сауалнама жауаптарына сәйкес, ТҚА ауруларының ішіндегі ең кең тарағаны артрит пен ревматизм (23,4%) болса, екінші кең таралғандары мойын және арқа аурулары екен (16,2%) [5]. Америка осы тірек-қимыл аппаратының ауруларына ем мен күтім үшін кеткен шығынды жылына 300 миллиард долларға тең деп бағалап отыр, бұл баға да соңғы жылдарда өсуде [6].

Еуропа популяциясы арасында ең кең тараған және ортақ уайымға айналған мәселе - тірек-қимыл аппараты аурулары. ТҚА аурулары континенттегі барлық ересектердің 25%-ын мазалайды [7]. Соңғы деректерге сәйкес, Еуропаның тұрақты жұмысы бар халқының 46,6% бұлшықет,  мойын, иық және қолдарында ауырсынулар сезінеді. Ал Испанияда бұл көрсеткіш тіпті жоғары, 58,6% жетеді [8]. Тағы да жоғары көрсеткіш Финляндия әскери күштеріне қосылған жас ер адамдардан байқалды, олардың 80% ТҚА травмаларын алады екен [9].

Қазақстанда тірек-қимыл аппаратының аурулары жағдайы артты. Статистикалық деректерге сәйкес, 2013 жылы 1,7 млн жағдай тіркелсе, 2017 жылы бұл көрсеткіш 11%-ға артып, 1,9 миллионға жетті [12]. Шығыс Қазақстан облысындағы 2-ші көп тараған ауру осы ТҚА ауруы екен [13].

Біздің елімізде 2017 жылдың қаңтарынан бастап «Қазақстан Республикасында ревматоидты артрит және анкилозды спондилоартритпен ауыратын науқастардың ұлттық тізілімі» (бұдан әрі - РА және АС бар ҰТ) жобасы іске қосылды, ол өз алдына анкилоз жасайтын ревматоидты артритпен ауыратын науқастарды тіркеу жүйесін модернизациялау сияқты міндеттерді қойды. Спондилит және медициналық көмек сапасын жақсарту үшін нақты клиникалық практика туралы сенімді ақпарат алу [1].

Бүгінгі таңда, Алматы қаласында және Қазақстан Республикасында нақты клиникалық тәжірибеде пациенттердің курсы мен басқаруы туралы сенімді ақпарат алу, пациенттің клиникалық, демографиялық және әлеуметтік сипаттамаларын, аурудың барысы мен нәтижелерін бүкіл елде де, сондай-ақ зерттеу де қол жеткізілді. Әр түрлі терапия түрлерінің тиімділігі мен төзімділігін бағалау үшін оның аймақтарында бөлек қабылданады, жекелеген дәрі-дәрмектер (ГИБТ) және олардың ұзақ мерзімді бақылаушылары бар науқастарды емдеудегі олардың комбинациясы құрылды. [1, б. 5].

Қазіргі уақытта Астана, Алматы және Алматы облысы, Жамбыл, Шығыс Қазақстан, Қарағанды ​​«РП және РА бар АС» құруға және қызмет көрсетуге қатысады. Оңтүстік Қазақстан облысы және РА және СА диагнозы бар 700-ден астам адам. Оның ішінде 387 (80%) РА-мен, 96 (20%) AС-мен ауырады. Егер біз РА диагнозы бар пациенттерді аймақтар бойынша бөлетін болсақ, онда 1-орында Алматы қаласы 61%, 2-орында Алматы облысында -24%, 3-орында Шығыс Қазақстан облысында 11%, содан кейін Жамбыл облысы 2%, Астана, ОҚО әрқайсысы 3%,  Қарағанды ​​облысы-1%. РА-мен ауыратындардың арасында 80% -дан астамы серопозитивті және серонегативті ревматоидты артрит диагнозы бар науқастар болып табылады (Код МКБ-10 коды M05. 8 және M06. 0). жынысы бойынша науқастардың 85% -ы әйелдер. РА-мен ауыратын науқастардың ішінде 40% -дан астамы 38-ден 57 жасқа дейінгі еңбекке қабілетті жастағы адамдар болып табылады және диагноз қою кезіндегі орташа жас 42 жасты құрайды, егер АС диагнозы қойылған пациенттер арасында бұл көрсеткіштер 18-37 жас және диагноз қою кезіндегі орташа жас 18,2 жасты құраса.

Пациенттер тізілімінде СА диагнозы бар науқастар 20% -дан астамды құрайды, олардың ішінде Алматы-42%, Шығыс Қазақстан облысында-26%, Астана-15%, Алматы облысында-13%, Қарағанды ​​облысында 3%, Жамбыл облысында және ЮКО-1% пациенттері бар. Тіркеу 2017 жылдың сәуірінен бастап жұмыс істейді, науқастардың ең көп саны 2017 жылдың қыркүйек және қазан айларында тіркелді. РА-мен ауыратын науқастар АС-мен салыстырғанда 74,7% көп. РА диагнозы қойылған пациенттердің арасында стероидты емес және негізгі қабынуға қарсы препараттармен (бұдан әрі СеҚҚП және ҚҚБП) терапиядағылар - 18 (12%) және 252 (38,6%), (белсенді зат бойынша таралу) диагнозы бар және СеҚҚП терапиясында АС диагнозы қойылған - 57 (45%), ҚҚБП - 40 РA және AC.

Өздеріңіз білетіндей, ХХ ғасырдың аяғы. ревматикалық ауруларды емдеуде айтарлықтай прогреске ие болды. Аутоиммунды қабынудың негізгі механизмдерін зерттеу, антиревматикалық терапияның жаңа перспективалық мақсаттарын іздеу қабынуға қарсы биологиялық препараттардың принципиалды жаңа класын құруға алып келді [2]. Ревматология саласындағы қазақстандық медицинада гендік-инженерлік биологиялық препараттар (бұдан әрі - ГИБП) кеңінен қолданылатындығын атап өту маңызды. ГИБП - бұл генетикалық инженерлік биологиялық белсенді молекулалар (мысалы, антиденелер), олар иммундық жасушаларды белсендіруге байланысты күрделі өзара әрекеттесуге қатысатын нақты құрылымдарға бағытталған. ГИБП - бұл аурудың негізгі механизмдеріне бағытталған терапевтік мақсаттағы дәрілер. Бүгінгі күні біздің РА және СА науқастардың тізіліміне 102 пациент тіркелді (оның ішінде 69 (14%) РА, 33 (27%) РА), олар белсенді түрде БА қабылдайды. РА және АС науқастарды тіркеу журналының жұмысын талдау кезінде біз аралас терапия схемасының құрылымын зерттедік, мұнда «ҚҚБП + ГИБП + ГКС» тіркесімі негізінен РА диагнозы қойылған науқастарға қолданылады - 36% жағдай және ди-ҚҚБП + ГИБП + ҚҚСЕП бар науқастар арасында » - 33%. [15].

Зерттеу мақсаты: Тірек-қимыл аппараты аурулары бар пациенттерге күтім көрсетуде мейіргерлердің білім деңгейін сауалнама  арқылы бағалау.

Тәсілдер мен материалдар

Зерттеу жұмысы №2 Қызылорда арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы. Зерттеуге барлығы 20 мейіргер қатысты.

Зерттеу түрі: Сапалық

Зерттеу дизайны:Сапалық зерттеу,феноменальды; рандомизирленген мақсатты, популяцияға негізделген.

Зерттеу объектісі: №2 Қызылорда арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығы

Зерттеу құралы: Cауалнама микс болып құрастырылды,яғни сауалнама екі мақалаға  сүйене отырып жасалынды. Олар әр түрлі дәлелделген медициналық мақалалардан алынды.  

Қорытынды:

2020 жылы желтоқсан айында    №2 Қызылорда әлеуметтік қызмет көрсету орталығында тірек-қимыл аппараты аурулары бар пациенттерге күтім көрсетуде мейіргерлердің білім деңгейі -82,5% құрады.

1. 2020 жылы желтоқсан айында жүргізілген негізгі көрсеткіштердің рандомизирленген популяцияға негізделген талдауы № 2 Қызылорда арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету орталығында медицина қызметкерлерінің құрылымы бойынша сауалнама жүргізілді. Орталықта медицина қызметкерлерінің орташа жасы 40-49 жас құрайды. Медицина қызметкерлерінің көпшілігі салыстырмалы түрде 6-15 жыл жұмыс істейді. Мейіргерлердің 100% - арнайы орта білімді.
2. Сауалнама негізінде ТҚЖ ауруларын күту ерекшеліктері мейірбикеден тәжірибе және жоғары кәсіби дайындықты талап етеді. Орталықта жүргізілген сауалнама бойынша күтім тиімділігіне әсер ететін факторлар анықталды.
3. ТҚЖ аурулары бар пациенттер күтімін жоғары деңгейде арттыру үшін, ерте анықтау және қауіп факторларын төмендету қажеттілігі туралы уақытылы және толық ақпарат, халықтың денсаулығына бірлескен жауапкершілігі, қызметкерлердің моральдық және қаржылық мотивациясы, қызметкерлерді уақтылы бақылау үшін жұмыс берушінің жауапкершілігі,  тиісті жабдықтардың болуы, қызметкерлердің арнайы білім деңгейі қажет.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ:

1. Budtz, C. R. , Mose, S. & Christiansen, D. H. (2020) Socio-demographic, clinical and psychological predictors of healthcare utilization among patients with musculoskeletal disorders: a prospective cohort study. BMC Health Serv Res 20, 239. https://doi. org/10. 1186/s12913-020-05100-0

2. Neupane, S. , Lallukka, T. , Pietiläinen, O. , Rahkonen, O. , & Leino‐Arjas, P. (2019). Trajectories of multisite musculoskeletal pain in midlife: Associations with common mental disorders. European Journal of Pain. doi:10. 1002/ejp. 1492 https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/31612552/

3. March L, Smith EU, Hoy DG, Cross MJ, Sanchez-Riera L, Blyth F, et al. 2014. Burden of disability due to musculoskeletal (MSK) disorders. Best Pract Res Clin Rheumatol. 28(3):353–66. doi: 10. 1016/j. berh. 2014. 08. 002 https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/25481420/

4. U. S. Bureau of Labor Statistics. (2020) Occupational injuries and illnesses resulting in musculoskeletal disorders (MSDs)

5. https://www. bls. gov/iif/oshwc/case/msds. htm#:~:text=In%202018%2C%20there%20were%20900%2C380,2018%2C%20and%2035. 4%20in%202011.

6. Hinojosa, R. , Hinojosa, M. S. , & Nguyen, J. (2017). Military Service and Physical Capital. Armed Forces & Society, 0095327X1774188. doi:10. 1177/0095327x17741888

7. https://sci-hub. se/10. 1177/0095327X17741888

8. Welsh, T. P. , Yang, A. E. , & Makris, U. E. (2020). Musculoskeletal Pain in Older Adults. Medical Clinics of North America. doi:10. 1016/j. mcna. 2020. 05. 002 https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/32773050/

9. Cruder C, Barbero M, Koufaki P, Soldini E, Gleeson N. (2020) Prevalence and associated factors of playing-related musculoskeletal disorders among music students in Europe. Baseline findings from the Risk of Music Students (RISMUS) longitudinal multicentre study. PLoS One. 15(12):e0242660. doi: 10. 1371/journal. pone. 0242660. https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/33296381/

10. Moar, J. M. R. , Alvarez-Campana, J. M. , Míguez, J. L. , González, L. M. L. , & Ramos, D. G. (2015). Comparative study of the relevance of musculoskeletal disorders between the Spanish and the European working population. Work, 51(4), 645–656. doi:10. 3233/wor-152027 https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/26409937/

11. Taanila H. , Suni J. H. , Kannus P. , Pihlajamäki H. , Ruohola J. P. , Viskari J. , Parkkari J. (2015). Risk factors of acute and overuse musculoskeletal injuries among young conscripts: a population-based cohort study. BMC Musculoskelet Disord. 16:104. doi: 10. 1186/s12891-015-0557-7 https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/25925549/

12. Bikbov M. M. , Kazakbaeva G. M. , Zainullin R. M. , Salavatova V. F. , Gilmanshin T. R. , Arslangareeva I. I. , Nikitin N. A. , Mukhamadieva S. R. , Yakupova D. F. , Panda-Jonas S. , Khikmatullin R. I. , Aminev S. K. , Nuriev I. F. , Zaynetdinov A. F. , Uzianbaeva Y. V. , Jonas J. B. . (2020). Prevalence of and factors associated with low Back pain, thoracic spine pain and neck pain in Bashkortostan, Russia: the Ural Eye and Medical Study. BMC Musculoskelet Disord. 21(1):64. doi: 10. 1186/s12891-020-3080-4. https://pubmed. ncbi. nlm. nih. gov/32007098/

13. Шибков А. А. (2012). Популяционная характеристика состояния опорно-двигательной системы детей на этапе поступления в школу.   Вестник ЮУрГУ. 42.   https://cyberleninka. ru/article/n/populyatsionnaya-harakteristika-sostoyaniya-oporno-dvigatelnoy-sistemy-detey-na-etape-postupleniya-v-shkolu/viewer

14. Ногаева М. Г. , Аманжолова А. С. , Тулеутаева С. А. . (2019). Распространенность ревматоидного артрита в Республике Казахстан за 2013-2017 годы. Medicine doi:10. 31082/1728-452X-2019-201-3-77-82 http://www. medzdrav. kz/images/magazine/medecine/2019/2019-3/77-82. pdf

15. Отарбаева М. Б. , Султанбеков З. К. , Гайсин А. Б. (2018). Шығыс Қазақстан облысы бойынша аурушаңдық талдауы. Occupational Hygiene & Medikal Ekology 58(1): 60-69. https://covid-19. ebscomedical. com/eds/detail?db=edb&an=131442556&isbn=17279712

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: