Облыстық онкология орталығында есепте тұратын пациенттердің көзқарасы арқылы мейіргер рөлін бағалау

Студент: Әбілқасым Маржан Серікбайқызы
Ғылыми жетекші: Саим Л.Н.
Облыстық онкология орталығында есепте тұратын пациенттердің көзқарасы арқылы мейіргер рөлін бағалау
Қызылорда медициналық жоғары колледжі

Кілт сөздер: онкология,психологиялық стресс, қатерлі ісік, шетелдік зерттеулер, депрессия, тұлға, психоәлеуметтік факторлар, қауіп, өмір сүру, мейіргерлік күтім.

Тақырыптың өзектілігі: Қатерлі ісік – тұтас организмнің жүйкелік-эндокриндік реттеулеріне бағынбай, өз бетінше дербес өсетін, құрылымы мен қасиеттерінде шыққан тін жасушаларынан үлкен алшақтықтары бар, шексіз бөлініп көбейетін және жаңадан қабылдаған қасиеттерін туынды жасушаларына бере алатын, дерттік өзгерістерге ұшыраған жасушалардың тым артық өсіп-өніп кету

Еуропада біздің бағалауымыз бойынша, 2019 жылы ЕО-да 1 410 000-ға жуық қатерлі ісік ауруы тіркеледі, бұл 130,9/100 000 ер адамның (2014 жылдан бастап -5,9%) және 82,9 әйелдің (-3,6%) стандартталған жасына сәйкес келеді. Болжам бойынша, 2014-2019 жылдар аралығында әйелдерде өкпе обырының даму деңгейі 4,4% - ға артып, 14,8-ге жетеді. Сүт безі обырының болжамды даму көрсеткіші 13,4 құрады. Болжам бойынша, ұйқы безінің қатерлі ісігін қоспағанда, негізгі неоплазмаларға қатысты қолайлы тенденциялар сақталады. Сүт безі қатерлі ісігінен болатын өлім-жітім Польшадан басқа барлық алты елде қолайлы болды. Төмендеу 50-69 жастағы әйелдер арасында ең үлкен болды (-16,4%), яғни скринингпен қамтылған жас тобы, бірақ 20-49 жас аралығында (-13,8%), ал 70-79 жас (-6,1%). 1988 жылы ЕО-да ең жоғары қарқынмен салыстырғанда, 1989-2019 жылдар аралығында 5 миллионнан астам қатерлі ісік ауруынан құтылу мүмкін болды. Олардың 440 000-ы сүт безі қатерлі ісігінен қайтыс болды.

Жыл сайын тек Мәскеуде ғана, қалалық денсаулық сақтау департаментінің деректері бойынша Мәскеу, стоманы салу бойынша 2500 операция жасалады. Салыстыру үшін, 2008 жылы мұндай операциялар жасалған саны -2198, 2010 жылы — 2484, 2012 жылы — 2465 болды, 2014 жылы — 2650. 2013 жылы БҚК-нің 61 142 жағдайы анықталды, оның 44,7-сі ерлерге арналған. 60 жастан асқан кезде 74,1% жағдай анықталды.

Қатерлі ісік сонымен қатар АҚШ-тағы 1-14 жас аралығындағы балалар арасындағы өлімнің екінші ең көп таралған себебі болып табылады. 2019 жылы осы жас тобындағы шамамен 11060 балаға диагноз қойылады деп болжануда.

Қазақстан Республикасында 5 жылдың ішінде қатерлі ісіктерден сырқаттанушылардың абсолюттік саны ұлғайды: егер 2010 жылы 29574 сырқаттанушы болса, 2014 жылдың аяғында олардың саны 34352-ге жетті.

Қызылорда облысы бойынша 4744 адам қатерлі ісікпен есепте тұрады оның ішінде қала бойынша 2249 пациент,аудан бойынша 2495 пациент.

Ғалымдар ісіктерге бейім 200-ге жуық синдромды анықтады және тұқым қуалаушылықпен беріледі. Олардың ішінде: пигментті ксеродерма, ішек полипозы, нефробластома, ретинобластома және т. б. Онкориск факторларына әлеуметтік-экономикалық және халықтың психоэмоционалды жағдайы. Жағдайға қатысты, біздің мемлекетімізде қалыптасқан келесі түрлерді белгілеуге болады:

1. халықтың көпшілігін кедейлік шегінен төмен табу;

2. адамдардың психоэмоционалдық күйде болуы стресс;

3. халықтың хабардарлығының төмендігі. Адамдар аурудың неден пайда болатынын, оны ерте кезеңдерде қалай тануға болатындығын білмейді алдын алу мақсатында қабылдау;

4. экологиялық тұрғыдан қолайсыз аудандарда тұру көру.

Депрессия қатерлі ісік ауруы бар науқастар үшін өте маңызды психикалық проблема болуы мүмкін. Онкологиялық науқастардың 16-25% депрессияны дамытады деп есептелген.Дәрігерлер бұл жағдайлардың шамамен 35% - ын мойындамайды және көптеген пациенттер емделусіз қалады. Депрессия жалпы халыққа қарағанда онкологиялық науқастарда жиі кездеседі.  Ауыр депрессиямен депрессияның бірнеше категориялары - ең танымал түрі. Негізгі депрессия екі апта немесе одан да көп уақыт ішінде келесі белгілердің кемінде бесеуі ретінде анықталады:

* Депрессия көңіл-күй дерлік күн сайын, күннің көп бөлігі үшін берік болып табылады

* Күннің көп бөлігінде, күн сайын дерлік қалыпты қызметке деген Ләззат пен қызығушылықтың айтарлықтай жоғалуы

* Салмақ жоғалту/тәбеттің жоғарылауы және төмендеуі/жоғарылауы

* Ұйқы әдеттегіден әлдеқайда көп немесе әдеттегіден әлдеқайда аз

* Күн сайын шаршау немесе энергияны жоғалту

* Пайдасыздық немесе орынсыз кінә сезімі

*Ойлау немесе шоғырлану қабілетінің төмендеуі

* Өлім немесе суицид туралы жиі ойлар

Тони Лароккомен барлық сұхбаттарды қараңыз.

Қатерлі ісік науқастың өмірлік жоспарларын, дене бітімін, отбасылық/әлеуметтік рөлін және қаржылық жағдайын өзгерте алады. Бұл өзгерістерден қорқу қалыпты жағдай, бірақ бұл қорқыныш әдетте бірнеше күн немесе апта ішінде азаяды, өйткені адамдар , диагнозына бейімделеді. Депрессия әр адамға және кейінгі ауруы бар науқастарға әртүрлі әсер етуі мүмкін, депрессия болуы мүмкін. Қайғы мен қайғы-қасіреттің болуы қалыпты жағдай, бірақ қатерлі ісік ауруы бар науқастар үшін қайғы мен депрессиялық бұзылулардың қалыпты дәрежесін ажырату өте маңызды.

Қорытындылай келе, онкологиялық науқастарды психологиялық қолдаудың экономикалық орындылығын атап өткім келеді: 2001 жылы Simpson J. S. A. (АҚШ) бірлескен авторлармен бірге онкологиялық науқастармен жұмыс істеу қажеттілігін атап өтті, өйткені сүт безі қатерлі ісігімен ауыратын науқастармен топтық терапия жүргізудің 2 жылында медициналық қызмет көрсету шығындары 25% - ға төмендеді.

Осылайша, онкологтардың қолданыстағы іс-қимыл алгоритмінің құрылымында психологиялық көмекті қолдану оны оңтайландыруға және тиімділігін арттыруға қызмет етеді. Дәрігерлер медициналық ресурстарды үнемді пайдалануға мүмкіндік беретін қосымша әсер ету құралын алады, бұл маңызды.     

Зерттеу мақсаты: Облыстық онкология орталығында есепте тұратын пациенттердің көзқарасы арқылы мейіргер рөлін сауалнама алу арқылы  бағалау.

Тәсілдер мен материалдар Барлығы  40-60 жас аралығындағы пациенттер қатысты. Зерттеуге жалпы 20 респондент қатысты.

Зерттеу түрі: Сапалық

Зерттеу дизайны: феноменальды, мақсатты таңдама, популяцияға негізделген

Зерттеу объектісі: Облыстық онкология орталығы

Зерттеу құралы: Сауалнама микс болып құрастырылды,яғни, сауалнама екі мақалаға сүйене отырып жасалынды.Олар әр түрлі дәлелденген медициналық мақалалардан алынды, 16 сұрақтан тұрады.Сауалнама жүргізу арқылы пациенттердің медицина қызметкерлеріне деген көзқарасын және медицина қызметкерлерінің пациенттерге қалай күтім көрсетілетінін бақыладық.

Қорытынды:

1. 2020 жылы желтоқсан айында Облыстық онкология орталығында есепте тұратын пациенттердің көзқарасы арқылы мейіргер рөлін бағалау тақырыбында жүргізілген зерттеу бойынша мейіргерлердің көрсетіп жатқан күтім сапасына  пациенттердің көнілі толатындығы анықталды.   Яғни,  «Сіз мейірбике ісінің сапасына қанағаттанасыз ба?» деген сұраққа респонденттердің 55% «иә» деп жауап берді.

2. Сонымен қатар,мейіргерлердің күтім сапасына көнілі толатындығын мына сауалнама нәтижесінен де көруге болады. «Медбике толық және уақытылы дәрігер тағайындаған дәрі-дәрмектерді қабылдауға бақылау жүргізді ме?» деген сұраққа 45% пациенттер «иә бақылады» деп жауап берді.

3. Тағы да мейіргерге пациенттің жақсы көзқарасын мына сұрақ арқылы білдік.55% пациенттерге медбике УДЗ-ға қандай дайындықпен келетінін айтып түсіндірген.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДІҢ ТІЗІМІ:

1. Патофизиология - Ә.Нұрмұхамбетұлы, Алматы, 2011 жыл
2. https://www.dissercat.com/content/mediko-sotsialnye-aspekty-kompleksnoi-reabilitatsii-stomirovannykh-bolnykh
3. Cancer (oncological diseases) (tadviser.com)
4. Общие принципы основных методов лечения злокачественных новообразований: учеб.пособие / А.Н.Косолапов ; под ред. Е.В.Котлярова. - Челябинск : Изд-во "Челябинская государственная медицинская академия", 2003. - 52 c. (6 экз.)
5. Патрик DL, Ferketich SL, Frame PS, Харрис JJ, Хендрикс CB, Левин B,        Ссылка MP, Lustig C, Маклафлин J, Рид LD, Turrisi AT 3, Unutzer J, Вернон SW; Национальные институты здравоохранения, научно-исследовательская группа. Национальные институты здравоохранения состояние науки конференции Заявление: Управление симптомами рака: боль, депрессия и усталость, (2002) J Natl рака Inst. 2003 Авг 6. 6;95(15): 1110-7]27.Fisch MJ, Callahan CM, Kesterson JG и др.: Использование электронной системы записи пациентов для выявления продвинутых больных раком и употребления антидепрессантов. J Паллиат Мед (1999) 2 (4): 403-9. -PUBMED]:
7. Bottomley A (1998) Депрессия у онкологических больных: обзор литературы. Eur J Уход за раком 7(3):181191 -PUBMED]
Мейси МДж. Распространенность депрессии у больных раком. J Natl Рак Inst Monogr 2004;(32):57-71- PUBMED]
8. Американская психиатрическая ассоциация. (1994). Диагностическое и статистическое руководство по психическим расстройствам (4-е место). Вашингтон, округ Колумбия: Американская психиатрическая ассоциация.
9. Роден G, Ллойд N, Кац M, Зеленый E, Маккей JA, Вонг РК; Поддержка Уход Руководящие принципы Группы по уходу за раком Онтарио программы в доказательной помощи. Лечение депрессии у онкологических больных: систематический обзор. Поддержка уход рака. 2007 Февраль;15(2):123-36. Epub 2006 Окт 21 -PUBMED]
10. https://cyberleninka.ru/article/n/psihologicheskie-i-sotsialnye-aspekty-onkologicheskih-zabolevaniy

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: