Жастар арасындағы жұмыссыздық: шешімін таппаған мәселе

Қазіргі заманда жастардың қоғамдағы орны ерекше болғанымен, олар жұмыссыздық сияқты күрделі мәселемен жиі бетпе-бет келеді. Бұл мәселенің тереңдігі жыл сайын артып, еңбек нарығындағы теңсіздік, білім беру жүйесінің олқылықтары мен аймақтық айырмашылықтардан туындауда.

Жастар неге жұмыссыз?

Көпшілігіміз жастардың жұмыссыздығын тек жалқаулықтан деп ойлаймыз. Алайда мәселе бұдан әлдеқайда күрделі. Біріншіден, басты себеп – білім беру жүйесінің еңбек нарығының сұранысына сай келмеуі. Оқу орындарын бітірген түлектердің көбі өз саласы бойынша жұмыс таба алмайды. Себебі олар тек теориялық біліммен шектелгендіктен, тәжірибе жинауға мүмкіндіктер қарастырылмайды.

Айталық, «Жастар ресурстық орталығының» сарапшыларының мәліметінше, елімізде әрбір үшінші жас жұмыс таба алмайды. Оның үстіне, жұмыс берушілер тәжірибесі жоқ мамандарды қабылдауға асықпайды. Ал жас мамандар жұмыс істеу арқылы ғана тәжірибе жинайтынын бәріміз білеміз.

Екіншіден, аймақтық теңсіздік те өз әсерін тигізуде. Ауыл жастары үшін жұмыс табу – үлкен мәселе. Қалада жұмыс мүмкіндіктері көп болғанымен, ауылдан келген жастардың баспанасыздық пен қаржылық қиындықтарға тап болатыны белгілі.

Жұмыссыздықтың салдары қандай?

Жұмыссыз жүрген жас буын қоғамда өзін керексіз сезінеді. Бұл олардың өмір сүруге деген құлшынысын төмендетіп, кейде теріс жолға түсуіне себеп болады. Мысалы, әлеуметтік зерттеулер көрсеткендей, жұмыссыз жастар арасында қылмыс жасау көрсеткіші жоғары. Сонымен қатар, кейбір жастар шетелге кетуді ойлап, елден тыс жерлерде өз мүмкіндіктерін іздеуге мәжбүр.

Шешу жолдары бар ма?

Бұл мәселені шешу үшін мемлекет, жұмыс берушілер және жастардың өздері бірлесіп әрекет етуі қажет.

• Білім беру жүйесін реформалау. Оқу орындары практикалық білім беруге көңіл бөліп, еңбек нарығының талаптарына сай маман дайындауы тиіс.

• Жастарды қолдау бағдарламаларын дамыту. Мемлекет жас кәсіпкерлерге гранттар мен жеңілдетілген несие беру арқылы олардың өз ісін бастауына мүмкіндік жасай алады.

• Аймақтарды дамыту. Ауылдық жерлерде шағын және орта бизнесті дамыту арқылы жастарға жаңа жұмыс орындарын ашуға болады.

Жастар арасындағы жұмыссыздық – тек жеке адамның емес, бүкіл қоғамның мәселесі. Бұл түйінді шешу үшін нақты әрекет пен жүйелі жоспар қажет. Егер жастарға дұрыс бағыт берілсе, олардың әлеуеті елдің дамуына үлкен үлес қосатыны анық.

“Болашақ – жастардың қолында” деген сөзді жиі естиміз. Ал сол болашақты құру үшін жастарды бүгін қолдауға тиіспіз.

Жастар арасындағы жұмыссыздық: мамандар не дейді?

Жастар жұмыссыздығы – еліміздің ең өзекті мәселелерінің бірі. Жыл сайын жоғары оқу орнын бітірген мыңдаған жас маман өз саласы бойынша жұмыс таба алмай жүр. Еліміздің еңбек нарығындағы бұл жағдай көптеген себептерге байланысты күрделеніп отыр. Нарық пен білім арасындағы алшақтық: мамандардың пікіріне сүйенсек, бұл мәселені шешу үшін жүйелі өзгерістер қажет.

Сарапшылардың айтуынша, жастар арасындағы жұмыссыздықтың басты себебі – білім беру жүйесінің нарық талаптарына сәйкес болмауы.

Экономист Айжан Төлеубекова:

«Қазіргі таңда жоғары оқу орындары мен колледждер нарықта сұранысқа ие мамандарды дайындауға қабілетсіз. Студенттер теорияны жақсы меңгереді, бірақ практикалық білім жетіспейді. Ал жұмыс берушілер тәжірибелі қызметкерлерді іздейді. Осыдан жастар бәсекеге қабілетсіз болып шығады», – дейді.

Аймақтардағы жұмыссыздық мәселесі де өзекті. Ауылдық жерлерде жұмыс орындарының аздығы, жастардың қалаға көшіп, тұрмыстық қиындықтарға тап болуы – олардың жұмыспен қамтылуына кедергі.

Еңбек ресурстарын дамыту орталығының маманы Асқар Сейітов:

«Аймақтық теңсіздікті шешу үшін ауылдық жерлерде шағын және орта бизнесті дамыту керек. Мемлекет жергілікті кәсіпкерлерді қолдап, жаңа жұмыс орындарын ашуға көмектесуі тиіс. Сонда ғана жастар ауылда қалуға мүдделі болады», – дейді.

Тағы бір маңызды себеп – тәжірибенің жоқтығы. Жас мамандардың өз саласы бойынша жұмысқа орналасу мүмкіндігі төмен, себебі көптеген жұмыс беруші 2-3 жылдық тәжірибесі бар қызметкерлерді іздейді.

HR сарапшысы Гүлжан Бекжанова:

«Бұл мәселеде жұмыс берушілер де, оқу орындары да жауапты. Түлектерді тәжірибеден өткізу жүйесін жетілдіру керек. Мемлекеттік деңгейде жастарға арналған тағылымдамалар бағдарламасын іске қосу қажет», – дейді.

Шешу жолдары

Мамандардың пікірінше, жастар жұмыссыздығын азайту үшін келесі шараларды қолға алу керек:

1. Экономист Айжан Төлеубекова білім беру жүйесін реформалау туралы:

«Оқу бағдарламаларын еңбек нарығына сәйкестендіріп, практикалық білімге басымдық беру қажет. Жастарға тек білім ғана емес, нақты дағдылар берілуі тиіс», – деп атап өтті.

2. Жастар кәсіпкерлігін қолдау

Сарапшылар стартап жобаларын қаржыландырудың маңыздылығын айтады. Гүлжан Бекжанова бұл жөнінде:

«Кәсіпкерлікке қызығушылығы бар жастарға гранттар мен жеңілдетілген несие беру олардың өз ісін бастауына мүмкіндік береді. Бұл – жұмыссыздықты азайтудың тиімді жолы», – дейді.

3. Тағылымдамалар бағдарламаларын дамыту

Асқар Сейітовтің пікірінше, оқу орындарын бітірген жастар үшін мемлекеттік деңгейде тәжірибеден өту бағдарламалары ұйымдастырылуы тиіс.

«Мысалы, түлектер 6 ай немесе 1 жыл бойы белгілі бір компанияларда тәжірибеден өтіп, кейін сол жерде жұмысқа орналасу мүмкіндігін алуы керек», – дейді сарапшы.

Қорытынды

Жастар арасындағы жұмыссыздық – тек жеке адамдардың емес, елдің болашағына әсер ететін мәселе. Сарапшылардың пікірінше, бұл түйткілді шешу үшін мемлекет, жұмыс берушілер және жастардың өздері белсенді әрекет етуі қажет. Тек осы бағытта үйлесімді жұмыс атқарылса, жастардың әлеуетін толық ашуға мүмкіндік тумақ.

“Қоғамның тірегі – білімді де белсенді жастар. Ал оларды жұмыспен қамту – мемлекеттің басты міндеті”, – дейді сарапшылар.

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Журналистика факультеті Сабыр Шұғыла

Ғылыми жетекшісі: аға оқытушы Әлім Әсел

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: