"Жыл мезгілдері – табиғаттың төрт күйі"

Жыл мезгілдері – табиғаттың төрт күйі

Табиғат – шексіз керемет әлем. Оның әрбір сәті, әрбір тынысы ерекше. Табиғаттың бір ерекше сипаты – жыл мезгілдерінің ауысуы. Бұл – тек ауа райының өзгерісі емес, бұл – табиғаттың төрт түрлі күйге еніп, өмірдің ырғақпен жалғасуының көрінісі. Жылдың төрт мезгілі – көктем, жаз, күз және қыс – әрқайсысы өзінше сырлы, өзінше маңызды. Олардың әрбірі тіршілік атаулыға әсер етіп, адам баласының жан дүниесіне де ықпал етеді.

Көктем – тіршіліктің қайта оралуы

Көктем – табиғаттың ұйқысынан оянып, жаңа өмірге қадам басатын шағы. Қыстың суығынан кейінгі алғашқы күн шуағы, еріген қар суы мен жердің иісі – адам баласына да жаңа үміт, жаңа тыныс береді.

Наурыз айында күн мен түн теңеліп, табиғат тепе-теңдікке түседі. Бұл кездегі ағаштардың бүр жаруы, құстардың оралуы, бәйшешектің алғашқы бой көтеруі – бәрі де жаңа өмірдің бастамасы. Көктемде ауыл шаруашылығы да жанданады: егін егіледі, жер өңделеді.

Қазақстанда көктем – су тасқыны кезеңі де бола алады, әсіресе қар қалың түскен аймақтарда. Бірақ бұл табиғи құбылыстардың барлығы табиғаттың өзіндік тепе-теңдігін білдіреді.

Адам үшін көктем – жаңару уақыты. Бұл кезде адамдар өз үйлерін тазалап, дала жұмыстарына кірісіп, рухани тазаруға ұмтылады. Көктем – үміт пен алға ұмтылудың символы.

Жаз – табиғаттың кемел шағы

Жаз – жыл мезгілдерінің ішіндегі ең шарықтау кезеңі. Табиғат бұл мезгілде толық күшіне енеді. Ағаштар жайқалып өсіп, гүлдер түрленіп, күн нұры төгіледі. Жаз – шабыттың, еңбек пен демалыстың, қуаттың мезгілі.

Ауыл шаруашылығында жаз – ең маңызды кезең. Бұл кезде егін көктейді, мал жайылады, жеміс-жидек піседі. Қазақстанның түрлі өңірлерінде жаз ерекшелігі әртүрлі: оңтүстікте қатты ыстық болса, солтүстікте біршама жұмсақ, дала желімен үйлескен болады.

Жаз – демалыс уақыты. Оқушылар каникулға шығып, адамдар табиғат аясына шығады. Көлдерде шомылып, орманда серуендеп, тауларға саяхат жасайды. Бұл мезгілде туризм де жанданып, адамдар туған жердің сұлулығын тамашалайды.

Алайда, жаздың да өз сын-қатері бар: кей өңірлерде аптап ыстық, құрғақшылық болуы мүмкін. Сондықтан табиғатқа дұрыс қарау, суды үнемдеп пайдалану – маңызды экологиялық әрекет.

Күз – табиғаттың алтын шапағы

Күз – табиғаттың сәл мұңды, бірақ өте көркем күйі. Бұл мезгіл – тіршіліктің бір белестен екіншісіне өту сәті. Ағаштар сарғайып, жапырақтар жерге түсіп, табиғат баяу күйге енеді. Бұл – сұлулық пен сабырлықтың көрінісі.

Ауыл шаруашылығында күз – жиналатын кезең. Жаз бойы өсірілген егін, жеміс, көкөніс жиналады. Мал жайлаудан қайтып, қыстық азық дайындалады. Бұл – еңбектің нәтижесін көретін уақыт.

Адамдардың көңіл-күйі де осы мезгілде өзгереді. Сабырлы, ойға берілетін сәттер көбейеді. Күз – түйін мен қорытынды мезгілі. Бұл кезде адам өз өміріне, жұмысына, отбасына қатысты жоспарларын саралап, болашаққа бағыт салады.

Қазақстанда күз – сұлулығымен танымал. Әсіресе Шығыс Қазақстан, Алматы маңы, Көкшетау өңіріндегі алтын түсті ормандар мен сирек тұман басқан таулар ерекше әсер береді. Бұл мезгіл фотографтар мен суретшілер үшін шабыт көзіне айналған.

Қыс – табиғаттың тынығу шағы

Қыс – табиғаттың ең салқын, бірақ сондай таза әрі тылсым мезгілі. Бұл мезгілде жер бетін қар басып, өзен-көлдер мұзға айналады. Ағаштар жапырақсыз қалса да, бұл мезгілдің өзіндік әсемдігі бар.

Қыс – тынығу мен демалыстың уақыты. Табиғат тынығады, жан-жануарлар көбіне ұйқыға кетеді немесе тіршілігін бәсеңдетеді. Адамдар да бұл мезгілде үйде көбірек болуға, отбасымен уақыт өткізуге бейімделеді.

Қыста ауыл тұрғындары малға күтім жасап, отын, азық сақтап отырады. Қыс – шыдам мен тәртіп мезгілі. Қарлы боран, аяз, қатты суық – адамды төзімділікке, дайындыққа тәрбиелейді.

Қазақстанда қыс қатты әрі ұзақ болуы мүмкін, әсіресе солтүстікте. Бірақ бұл мезгілде де сұлулық жетерлік: Ақпан айындағы қыраулы орман, желтоқсандағы ақ ұлпа қар, қаңтардағы қысқы тыныштық – бұлардың бәрі табиғаттың ұлы әуеніндей әсер қалдырады.

Жыл мезгілдері – өмірдің айналымы

Жыл мезгілдері тек табиғаттағы өзгерістер ғана емес, олар адамның ішкі жан дүниесімен тығыз байланысты. Әр мезгіл адамды белгілі бір күйге бөлейді: көктемде оянасың, жазда шабыттанасың, күзде ойланып, қыста сабырлы боласың. Бұл – табиғат пен адамның үйлесімі.

Ғалымдардың айтуынша, адам ағзасы да жыл мезгіліне қарай өзгеріп отырады. Мысалы:

Көктемде адам ағзасы жеңілденіп, энергия жинақтайды.

Жазда көп қозғалып, дене белсенділігі артады.

Күзде иммунитет әлсіреп, демалуға қажеттілік артады.

Қыста ағза тыным сұрап, жылы орта мен қуатты тағамдарды қажет етеді.

Қорытынды

Жыл мезгілдері – табиғаттың ғана емес, өмірдің де көрінісі. Табиғаттың төрт күйі – адамға өмірлік сабақ. Ол уақыттың өтіп жатқанын, әр сәттің құндылығын, өмірдің үздіксіз қозғалысын еске салады.

Біз табиғаттың осы төрт күйін тек бақылап қана қоймай, олармен үндестік табуға ұмтылуымыз қажет. Көктемде жаңарсақ, жазда жемісті еңбек етейік. Күзде сабырмен сараласақ, қыста тынығып, ішкі тепе-теңдігімізді табайық.

Табиғат – ұстаз. Оның төрт мезгілі – төрт түрлі тағылым. Оны түсіне білген жан ғана өмірдің мәнін терең ұғынады.

---