Қазақстан мәдениетіндегі экологиялық және әлеуметтік қозғалыстардың рөлі

Әлеуметтік қозғалыстар дегеніміз - қоғамға жаңалық немесе өзгеріс енгізу мақсатында бір немесе бірнеше бірлестіктер жүзеге асыратын іс-шаралар. Қоғамдық қозғалыстар қоғамдағы қақтығыстар мен мәселелерді шешу тәсілі ретінде саяси мәдениеттің бір бөлігі болып табылатындығын дәлелдеу үшін, оларда қоғамдық қозғалыстарды шешу жолында қоғам мүшелерінің нормативті құндылыққа бейімділігі болатындығынан бастау керек. Ол үшін біріншіден, сіз нормативтік құндылықтарға бейімділіктің саяси мәдениеттің құрамдас бөлігі екендігіне көз жеткізуіңіз керек. Қоғамдық қозғалыстар көптеген жылдар бойы болған, бірақ соңғы бірнеше онжылдықтарда қазіргі болып жатқан әлеуметтік қозғалыстар әртүрлі деп есептеледі. Қазір бізде «Жаңа әлеуметтік қозғалыстар» деген термин бар.
Менің ойымша, кез-келген қозғалыстың біздің қоғамдағы рөлін түсінудің ең жақсы тәсілі - олардың кейбіреулері мен олардың нәтижелерін талдау. 2019 жылы жағдайдың ушығуын көрсететін көптеген қоғамдық наразылықтар болды. Мәселен, ақпан айында әр қаладағы көп балалы аналар өз сыныптарының әлеуметтік жағдайын жақсартуды талап етті. Әдетте, мұндай баяндамаларға қатысушылар, әрине, ұзақ уақыт бойы өзгерістер туралы ойланған, бірақ наразылық үшін, әдетте, мәселенің маңыздылығын көрсететін қандай-да бір іс-шара қажет. Бұл жағдайда балалардың өз үйінде жанып кетуі кездейсоқ жағдай. Митингтер, наразылықтар, жауаптар - бұл халықтың кейбір оқиғаларға, шешімдерге, реформаларға реакциясы. Сондықтан, олар өздігінен жүреді. Бірақ бұл жерде билік байланысқа шығып, жәрдемақыны көбейту және баспана мәселесін қарастырды. Осылайша, бұл әлеуметтік наразылық сәтті өтті деп айтуға болады. Алайда, бұл дұрыс емес, өйткені мен оның қаншалықты тиімді болғанын білмеймін. Бірақ мен қолдауды көпбалалы отбасылар ғана емес, басқа әлеуметтік осал топтар да алады деп естідім.

Бірақ қазір екіұшты емес қозғалыстар туралы да айтқым келеді. Мысалы, Көмек еріктілер қозғалысы. Атындағы ҚазҰУ студенттері кіретін бұл қоғамдық ұйым Әл-Фараби. Өзгерістер де олардың мақсаты, бірақ оған жетудің жолы басқаша. Олар жетімдерге, науқас балаларға және қарттарға көмекке келеді. Осылайша олар қоғамға өз үлестерін қосып қана қоймай, тәжірибе жинақтап, қоғамда дамиды. Жасөспірімдерге арналған әлеуметтік қызметтер оларға маңызды азаматтық топ ретіндегі өз міндеттері мен міндеттерін орындауға, проблемаларды шешуге және болашақта қоғамдастықтың дамуына бағытталған ресурстармен қамтамасыз етуге, сондай-ақ әлеуметтік өзгерістерге жетекшілік ететін жас кадрлармен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Шетелдегі жұмыс сияқты әр түрлі халықаралық волонтерлік іс-шаралар жасөспірімдерді өз елдері мен этникалық топтарына негізделген тар түсініктер мен алалаушылықтардан шығатын ғаламдық азаматтар ретінде кең көзқарас пен төзімділікті дамытуға шақырады.

Егер экологиялық қозғалыстар туралы айтатын болсақ, онда мен Қазақстанда құрылған ең маңызды экологиялық қозғалыс - Невада-Семей антиядролық қозғалысы деп санаймын. 1947 жылы тамызда Семей ядролық сынақ полигоны салынды (ол «Полигон» деп те аталады), онда ядролық сынақтар жүргізілді. Қоршаған ортаның ластануы Қазақстандағы басты экологиялық проблемалардың біріне айналды және қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов алғашқы кездесуде ұйымдастырылған Невада-Семей қозғалысының жетекшісі болды. Бұл қозғалыстың басты мақсаты - Жерді сақтау, ядролық қаруды қолдануды тоқтату және полигондарды жабу арқылы қоршаған ортаны жақсарту. Семей полигонындағы соңғы жарылыс 1989 жылы жасалған, содан кейін ол жаппай наразылықтарға байланысты жабылды. Мұны қозғалыстың басты жетістігі деп санауға болады. Біріншіден, олар өздері бақылап отырған проблеманы жариялады және халықтың көп бөлігін өзгеріс қажеттілігіне сендіре алды. Осылайша ұйымдастырушылар белсенділер тұлғасында халықтың қолдауына ие болды. Бұл қозғалыс қазір халықаралық антиядролық альянстың бөлігі болып табылады. Осы жетістікке орай біз қоғамдық, экологиялық және саяси қозғалыстардың рөлін жақсы түсінеміз. Сонымен қатар, қозғалыс проблемасы - бұл орындаудың болмауы. Меніңше, іс-әрекеттің ресми түрде жасалуы сирек емес, бірақ іс жүзінде олар тиімді орындалмайды. Әрине, Невада-Семей қозғалысын сәтті деп атауға болмайды, өйткені басты талап орындалды. Алайда, оңалту мәселесі анағұрлым ауқымды болып шықты және бөлінген көмек аймақты толық қалпына келтіру үшін жеткіліксіз болды. Мәселе «шешілді» деп саналды.

«Мәдениет» сөзінің өзі әр түрлі мағынаға ие, бірақ менің ойымша, жоғарыда айтылғандарды ескере отырып: «Қоғамдық және экологиялық қозғалыстар жалпы қозғалыс мәдениетін қалыптастыруға ықпал етеді» деп айта аламын.

Мәдениеттану мамандығының 2 курс студенті Ли А.В. Өндірістік тәжірибе жетекшісі Есболова М.А.

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: