“Жасанды интеллект пен роботтар: Болашақта қай мамандықтар жойылады?”

 Болашақ келіп қойды

Кеше ғана «роботтар адамдардың орнын басады» деген ой ғылыми фантастика сияқты көрінсе, бүгін бұл — нақты шындық. Қазірдің өзінде көптеген кәсіптерде жасанды интеллект (AI) пен роботтар адамның жұмысын атқарып жатыр. Енді сұрақ туындайды: болашақта қандай мамандықтар жойылуы мүмкін? Ал қандай салалар жаңа мүмкіндіктерге жол ашады?

Осы мақалада біз осы сұрақтарға жауап іздеп, нақты мысалдар келтіреміз және болашаққа дайын болудың жолдарын қарастырамыз.

---

Жасанды интеллект деген не?

Жасанды интеллект — адамның ойлау қабілетін модельдейтін, яғни үйреніп, шешім қабылдай алатын технология. Оның ішінде:

• Машиналық оқыту (machine learning)

• Нейрожүйелер (neural networks)

• Табиғи тілді өңдеу (мысалы, ChatGPT)

• Бейнені тану, дауыс арқылы басқару

Бұл технологиялар қазірдің өзінде банк жүйесінде, медициналық сараптамада, көлік жүргізуде, маркетингте және тағы басқа салаларда кеңінен қолданылып жатыр.

---

Роботтар қайда жүр?

Роботтар — физикалық құрылғылар, яғни нақты қозғалыс жасай алатын машиналар. Олар көбіне өндіріс саласында жұмыс істейді:
– автозауыттардағы робот қолдар,
– қоймада тауар тарататын автоматтар,
– мейрамханада тапсырыс жеткізетін сервистік роботтар.

Бірақ соңғы кезде роботтар медицина, аграрлық сала, тіпті білім беру мен журналистикада да қолданыла бастады.

---

Қай мамандықтар қауіп-қатер аймағында?

1. Деректерді өңдеушілер мен әкімшілік көмекшілер

Жұмыс түрі: Құжаттармен жұмыс, мәліметтер енгізу, Excel кестелерін толтыру, электронды хаттарға жауап беру.

Неге жойылады?
AI бұл процестерді әлдеқайда жылдам, қателіксіз орындай алады. Мысалы, ChatGPT тәрізді модельдер хат жазып, құжат толтырып бере алады.

---

2. Бухгалтерлер мен аудит көмекшілері

Жұмыс түрі: Есеп жүргізу, шығындарды бақылау, есеп-қисап жасау.

Неге жойылады?
Бүгінде көптеген компаниялар автоматтандырылған бухгалтерлік бағдарламаларды қолдана бастады (мысалы, QuickBooks, Xero). Олар барлық есепті автоматты түрде жасап береді.

---

3. Кассирлер мен сату операторлары

Жұмыс түрі: Төлем қабылдау, тауар сату, түбіртек беру.

Неге жойылады?
Супермаркеттерде өзіне-өзі қызмет көрсету кассалары орнатылуда. Сонымен қатар онлайн төлем жүйелері (Kaspi QR, Apple Pay) адам қатысуынсыз-ақ жұмыс істейді.

---

4. Телемаркетологтар мен байланыс орталығы операторлары

Жұмыс түрі: Клиенттерге қоңырау шалу, ақпарат беру, шағым қабылдау.

Неге жойылады?
Қазір чат-боттар мен AI дауыстық көмекшілер тұтынушылармен байланыс орнатып жатыр. Олар 24/7 жұмыс істей алады, ешқашан шаршамайды.

---

5. Қарапайым зауыт және өндіріс жұмысшылары

Жұмыс түрі: Белгілі бір әрекетті қайталай беру – бөлшек құрастыру, орау, реттеу.

Неге жойылады?
Бұл салада роботтар әлдеқайда тиімді: олар тез, нақты, әрі үздіксіз жұмыс істейді. Автомобиль зауыттарында адамдар саны жылдан-жылға азайып барады.

---

Ал қандай мамандықтар сақталады немесе жаңа пайда болады?

Жасанды интеллект пен роботтар белгілі бір салаларды автоматтандырады, бірақ олар адаммен теңесе алмайтын бағыттар бар.

1. Шығармашылық мамандықтар

Копирайтер, сценарист, дизайнер, иллюстратор, актер, режиссер — бұл мамандықтарда эмоция, ойлау еркіндігі мен эстетика маңызды. Иә, AI көмектесе алады, бірақ шабытты адамның орнын баса алмайды.

2. Психологтар мен менторлар

Адам жанын түсіну, эмоциямен жұмыс істеу — бұл тек тірі адамға тән қабілет. Жасанды интеллект ешқашан жүрекпен сөйлей алмайды.

3. Мұғалімдер мен тәрбиешілер

Иә, онлайн оқыту платформалары дамып жатыр. Бірақ нақты педагогикалық қарым-қатынас, мотивация беру, бала психологиясын түсіну сынды қабілеттерді AI толықтай алмастыра алмайды.

4. Медицина және күтім саласындағы мамандар

Дәрігердің шешімі — тек диагностикаға ғана емес, тәжірибеге, интуицияға, пациентпен қарым-қатынасқа да негізделеді. Мейірбике, күтуші, терапевт секілді қызметтер роботтан гөрі адамға сенімді.

5. IT, инженерия және техникалық мамандықтар

Ирониясы — AI мен роботтарды өзі соларды жасайтын адамдар жасайды. Сондықтан жасанды интеллект инженерлері, мәліметтер ғалымдары, киберқауіпсіздік мамандары болашақта өте жоғары сұранысқа ие болады.

---

Болашақта пайда болатын жаңа мамандықтар

Технология дамыған сайын бұрын-соңды болмаған жаңа кәсіп түрлері пайда болады. Мысалы:

• AI этика кеңесшісі – Жасанды интеллект шешімдерінің адам құқықтарына сәйкестігін бақылаушы.

• Виртуалды кеңістіктегі дизайнер (метаверс архитектор)

• Деректер детективі – Үлкен деректер ішінен заңсыз әрекеттерді табушы.

• Киберпсихолог – Цифрлық әлемдегі адам мінез-құлқын зерттеуші.

---

Қазақстан контекстінде не болып жатыр?

Қазақстанда да AI және робототехника бағытында даму жүріп жатыр. Кейбір мысалдар:

• Kaspi.kz пен Halyk Bank – автоматтандырылған клиенттік жүйелер енгізді

• eGov жүйесі – мемлекеттік қызметтерді цифрландыруда

• Smart City жобалары – қалаларда бейнебақылау, көлік жүйелерін басқару

Сонымен қатар еліміздің ЖОО-ларында IT, big data, AI салаларына арналған мамандықтар саны көбейіп келеді.

---

Жастарға кеңес: болашаққа қалай дайындалу керек?

✅ Цифрлық сауаттылықты арттыр
Компьютерлік бағдарлама, аналитика, деректермен жұмыс – болашақтың тілі.

✅ Өмір бойы оқу
Бір диплом – жеткіліксіз. Курс, сертификат, онлайн білім – бәрі маңызды.

✅ Шығармашылық қабілетіңді дамыт
AI логикамен ойлайды, бірақ креатив – адамға тән қабілет.

✅ Жұмсақ дағдылар (soft skills)
Коммуникация, командада жұмыс істеу, шешім қабылдау — роботтар үйрене алмайтын дағдылар.

✅ Ағылшын тілін үйрен
Жаңа технологиялар, білім ресурстары – бәрі алдымен ағылшынша.

---

Қорытынды

Жасанды интеллект пен роботтар – адамзат үшін қауіп емес, мүмкіндік. Иә, кей мамандықтар жойылады, бірақ олардың орнына жаңа, креативті бағыттар пайда болады. Ең бастысы — өзгерістерден қорықпау, оларға бейімделу.

Болашақта табысты болғың келсе:

• Өз мамандығыңды жаңарт

• Жаңа салаларды зертте

• Тек машинаның орындай алмайтын қабілеттеріңді дамыт

Бүгінгі технология — ертеңгі өмірдің негізі. Ал сол болашақты сен қалай қалыптастырасың — өз қолыңда!

---