Ұйымдағы тұлғааралық қабылдау психологиясы және тұлға типологиясы: ҚазҰУ имиджін халықаралық деңгейде көтеру контексінде

Ұйымдағы тұлғааралық қабылдау психологиясы және тұлға типологиясы: ҚазҰУ имиджін халықаралық деңгейде көтеру контексінде

Кіріспе

Қазіргі замандағы жоғары білім беру ұйымдары тек білім мен ғылымның орталығы ғана емес, сонымен қатар мәдениеттер мен тұлғалардың тоғысқан әлеуметтік кеңістігіне айналуда. Ұйым ішіндегі тұлғалар бір-бірін қалай қабылдайды, олардың арасындағы психологиялық өзара әрекет қалай құрылатыны – бұл ұйымның ішкі тиімділігіне және сыртқы имиджіне айтарлықтай әсер етеді.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің (ҚазҰУ) халықаралық серіктестіктерге және жаһандық білім беру кеңістігіне бағытталған миссиясында осы тұлғааралық қабылдау психологиясы маңызды рөл атқарады.

 

Тұлға және оның ұйым ішіндегі рөлі

Тұлға – бұл адамның жеке қасиеттерінің, мінез-құлқы мен әлеуметтік рөлдерінің бірлігі. Психологияда тұлға – тек индивидтің ішкі дүниесі ғана емес, ол өзара әрекет арқылы дамитын және әлеуметтік ортада қалыптасатын күрделі құрылым.

Тұлғааралық қабылдау – бір адамның екіншісін қабылдау, түсіну, бағалау үдерісі. Бұл үдерісте адамның сыртқы келбеті, сөз мәнері, мінез ерекшеліктері және жеке құндылықтары шешуші рөл атқарады.

Тұлға типтері және өзара әрекет

Психологияда тұлғалар әртүрлі типтерге бөлінеді:

 

• Экстраверттер – белсенді, ашық, топта жұмыс істеуге бейім;
• Интроверттер – терең ойлы, жалғыз жұмыс істеуді ұнататын, ішкі дүниесі бай тұлғалар;
• Аналитиктер – логикаға сүйенетін, тәртіп пен құрылымға мән беретіндер;
• Интуитивтер – шығармашылық, жаңашыл идеяларға бейім тұлғалар.

 

Ұйым ішінде әртүрлі тұлғалардың өзара әрекеттесуі әрқашан оңай бола бермейді. Бірінің шапшаңдығы мен батылдығы екіншісіне асығыстық боп көрінуі мүмкін, ал бірінің сақтығы мен тыныштығы басқасына немқұрайдылық сияқты әсер қалдыруы ықтимал. Осындай қабылдаулар – шынайы ниетке сай келмейтін қате интерпретациялардан туындайды.

 

Қабылдаудың бұрмалануы және оның салдары

Стереотиптер – адам туралы алғашқы әсер негізінде жасалған қате пікірлер;

Гало-эффект – тұлғаның бір оң қасиетінен бүкіл бейнесін жағымды қабылдау;

Қоғамдық рөлдерге байланысты қабылдау – мысалы, оқытушы мен студент арасындағы рөлдік тосқауыл.

Ұйымда мұндай бұрмаланулар шешім қабылдауға, ынтымақтастыққа, және жалпы атмосфераға кері әсер етуі мүмкін. Бұл, әсіресе, халықаралық ортада – шетелдік студенттер мен серіктестермен жұмыс жасауда – маңызды фактор.

ҚазҰУ контексіндегі тұлғааралық қабылдаудың ерекшеліктері

ҚазҰУ-да 90-нан астам елден студенттер мен зерттеушілер қызмет атқарады. Университет көпмәдениетті ортада жұмыс істеудің үлгісін көрсетеді. Осы орайда:

 

• Университет қабырғасында психологиялық қызмет орталықтары жұмыс істейді;
• Шетелдік студенттерге бейімделу бағдарламалары жүзеге асады;

 

Эмоционалды интеллект және тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын дамытуға бағытталған семинарлар өткізіледі.

Университеттің ішкі ортасында сенім мен өзара құрметке негізделген психологиялық климат орнаған жағдайда ғана сыртқы серіктестерге жағымды имидж қалыптастыруға болады.

Халықаралық имиджге әсер ететін психологиялық факторлар

Тұлғалық әртүрлілікті қабылдау мәдениеті – ұйым мүшелері әртүрлі ойлау жүйесіне, тілдік және мәдени ерекшеліктерге құрметпен қарайтын болса, бұл ұйымды тартымды етіп көрсетеді.

Эмпатия мен эмоционалды интеллект – тұлғаларды шынайы қабылдау арқылы сенімді орта қалыптасады.

Тұлғааралық дағдыларды дамыту – университеттің көшбасшылыққа бағытталған миссиясын қолдайды.

 

Қорытынды

Тұлғааралық қабылдау – тек ұйым ішіндегі психологиялық жайлылық факторы ғана емес, сонымен қатар ҚазҰУ-дың халықаралық имиджін қалыптастырудағы стратегиялық құрал. Әртүрлі типтегі тұлғаларды түсіну, олардың бір-бірімен тиімді әрекеттесуін қамтамасыз ету арқылы университет мәдениетаралық кеңістікте өзінің беделін арттыра алады. Осылайша, ҚазҰУ – жаһандық білім беру кеңістігінде мәдени және тұлғалық саналуандықты біріктіре алатын заманауи университет үлгісіне айналады.

 

Дереккөздер:

 

• Jung, C.G. (1921). Psychological Types. Princeton University Press.
• Robbins, S.P. & Judge, T.A. (2020). Organizational Behavior. Pearson.
• Mehrabian, A. (1972). Nonverbal Communication. Aldine-Atherton.
• ҚазҰУ Халықаралық бөлімінің есебі (2024)
• Арын Е. (2019). Психология және адам дамуы. Алматы: "Ұлағат"

 

 

---

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: