Өлең, жыр, ақындар

Омар Хайям

Омар Һайям - парсы математигі, астрономы, ақыны (толық аты — Абу-ль-Фатх Омар ибн Ибраһим аль-Һайям) шамамен 1048 жылы Хорасанның Нишапур қаласында дүниеге келген, әрі сонда қайтыс болған. Жас кезінде жақсы отбасының тәрбиесінде болған, әрі өлеңге құмартып өскен, оның кейбір өлеңдері осы күнге дейін жеткен. Нишапурда жұмыс атқарған кезінде, сол кездегі оқымыстылармен бірлесіп сол замандағы күнтізбеге өзгерістер енгізген.

Оның ең негізгі еңбегі «Алгебра мәселелерінің дәлелі» атты кітап. Бұл кітаптың арабша қолжазбасы мен латынша аударма нұсқасы сақталған, әрі қазір көптеген шет тілдеріне аударлып басылды. Осы кітапта алгебраға "теңдеу шешетін ғылым" деген анықтама берген, бұл анықтама 19-ғасырдың соңына дейін сақталып келді. Кітапта тағыда тұңғыш рет өзі ашқан көнуыстық қисықтардың көмегімен үшінші дәрежелі теңдеуді шешудің әдісі берілді, бұл алгебра мен геометрияны біріктрген керемет әдіс еді. Ол тағыда екімұшеліктердің жаймасын, тарқату әдісін да зеріттеген. Евклидтің кітабын аударып және оған түініктеме берген. Оның «Евклидтің геометрияның бастамалары кітабындағы қиын формулаларға түсініктеме» атты кітабы шығыс математикасының дамуына ерекше рөл атқарған.

Омар Һайям, Ғийас әд-Дин Әбу-л-Фатх Омар ибн Ибраһим әл-һайям [18 наурыз 1048, Нишапур – 4 желтоқсан 1122 (1112/1131), Мерв] – көрнекті парсы-тәжік ақыны, математик, астроном.


Нақыл сөздері

Адам деген — әлемнің анық бағы,
Түсінер мұны олардың данышпаны.

Ілмектер: данышпан, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Әділетті болу үшін алдымен мейірбан болу керек.

Ілмектер: әділет, мейірбан, нақыл, афоризм Омар Хайям

Көздер сөйлей алады. Қуаныштан күле де, жылай да алады. Көздермен естен адастыруға да, жылата да аласың. Сөздермен алдауға болады, бірақ көзбен алдау мүмкін емес. Адамның көздерінде тылсым күш жатыр.

Ілмектер: көз, алдау, сөз, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, қуаныш, жылау Омар Хайям

Бәрін түсіндіруге болады, бірақ бәріне емеc.

Ілмектер: түсіндіру, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Біреуге риясыз сену оның қолына өз еркіңмен өткір қанжар ұстатқаның. Лыпып тұрған қанжармен ол сені қорғауы да мүмкін, бауыздауы да мүмкін.

Ілмектер: қанжар, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, сенім, рия Омар Хайям

Ей, көңілім, сыйлық күтпе бұл заманнан қараңғы,
Уақыт озар барлығынан шаң қаптырып адамды.
Дертің әр сәт күшейеді, ауырады тынымсыз,
Күткенменен мына уақыт емдемейді жараңды.

Ілмектер: дерт, өмір, уақыт, заман, көңіл, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Жас та өтер, бірте-бірте кәрі де өтер,
Баянсыз бұл жалғанның бәрі бекер.
Жаһанда мәңгі жасар жан жоқ, сірә,
Кетеміз, кетті, келер, тағы кетер...

Ілмектер: өмір, кәрілік, жастық шақ, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Жұлынған гүл сыйлануы тиіс, жазыла басталған өлең - аяқталуы, ал сүйікті әйелің - бақытты, олай болмаса, әлің жетпес тірлікті бастамауың керек.

Ілмектер: гүл, бақыт, әйел, өлең, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Уайым ертеңгі мәселені шешпейді, тек бүгінгі мазаны алады.

Ілмектер: уайым, мазасыздық, ертең, бүгін, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Маған адамның кедейлігі емес, оның ойы мен жанының кедейлігі қынжылтады.

Ілмектер: адам, кедейлік, ой, жан, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Омар Хайям

Әрекет етпей арманға жетуді ойлау, егін екпей, оны жинаумен тең!

Ілмектер: әрект, адам, нақыл Омар Хайям

Ақымақпен достық құрып, жетіспейсің. Дананың берген уын қабылда, ақымақтың қолынан алтын алма.

Ілмектер: ақымақ, дос, достық, дана, алтын Омар Хайям

Өмірде дана секілді сүргің келсе, екі басты қағиданы жаттап ал: әр нәрсені жегенше, аш қалған дұрыс; әркіммен өмір сүргенше, жалғыз болған дұрыс.

Ілмектер: өмір, қағида, ереже, тамақ, жалғыздық Омар Хайям

Жұрттың бәріне бірдей дос боламын дегендер ешкімге де дос бола алмайды.

Ілмектер: жұрт, дос, дос болу, Достық Омар Хайям

Бөтенге шексіз сеніп қалудан сақтан, дос деп құрмет тұтып жүрген адамыңның өзі сені сатып кетуі мүмкін.

Ілмектер: бөтен, сену, дос, сатқындық Омар Хайям

Өмір сүрудің екі заңын білген адам бақытты болар. Бірі — не болса соны жей бермей, азығына талғаммен қарайтын жан; бірі — кім болса, сонымен дос болмай, айналысындағы достарын жөнімен таңдай білетін адам.

Ілмектер: өмір, заң, азық, дос Омар Хайям

Адамның санасы қаншалықты төмен болса, ол мұрнын соншалықты аспанға шүйіреді.

Ілмектер: адам, сана Омар Хайям

Қарап көріңіз