Ақылы жоқ басқа, адырайған көз бітеді.
Дуасы жоқ ауызға, судыраған сөз бітеді.

Ілмектер: ақыл, бас, көз, сөз

---

---

Көзіне қарама, сөзіне қара.

Ілмектер: көз, сөз, адалдық, адамгершілік, ізгілік, ынтымақ

---

---

Көргеннен көз ақы алады.

Ілмектер: көз, ақыл

---

---

Шын жыласа соқыр көзден жас шығады.

Ілмектер: жылау, көз

---

---

Көңіл қартаймас, көз қартаяр.

Ілмектер: көңіл, көз

---

---

Көз көруге тоймайды,
Құлақ естуге тоймайды.

Ілмектер: көз, құлақ, білім, ілім

---

---

Жорғаның тері кеппес,
Еркенің көз жасы кеппес.

Ілмектер: ерке, көз, тәлім, тағлым, тәрбие

---

---

Көз көргенді қол сезбейді.

Ілмектер: көз, қол, Араб мақал-мәтелдері

---

---

Аталы баланың аузы ойнайды,
Атасыз баланың көзі ойнайды.

Ілмектер: ата, бала, көз, өмір, орта, тұрмыс, тірлік, қоғамдық құбылыстар

---

---

Патшаң соқыр болса бір көзіңді қысып өт.

Ілмектер: патша, соқыр, көз

---

---

Қараның баласына қазан менен сөз керек,
Төренің баласына әнші менен көз керек.

Ілмектер: бала, әнші, көз, қазан, сөз

---

---

Өлерменнің көзі жаман.

Ілмектер: өлім, көз

---

---

Қаратаудай мал жиса да кісі көзі тоймайды.

Ілмектер: қанағатсыздық, Қаратау, мал, көз

---

---

Ат алсаң бойы менен басын ал,
Қатын алсаң көзі менен қасын ал.

Ілмектер: ат, қатын, бой, көз, қас

---

---

Қарға көзін қарға шоқымайды.

Ілмектер: қарға, көз

---

---

Көзінің жасы көл болды.

Ілмектер: көз, жас, көз жасы, көл

---

---

Жасқаншақтың көзі сау.

Ілмектер: жасқаншақ, көз, сау

---

---

Қылышыңды жауға шаппасаң,
Жүзі тиер өзіңе, ұшы тиер көзіңе.

Ілмектер: қылыш, жау, көз

---

---

Өзіндегі сұмды көрмей,
Көзімдегі қалды көреді.

Ілмектер: көз, қал, парсы мақалы

---

---

Бір басқа - бір көз.

Ілмектер: бас, көз, жалғыз

---

---