Үлгілі бала

«Үлгілі тәржімә» қолға тигеннен кейін мен енді бастауыш мектеп үшін хрестоматия құрастыруға кірістім. Мұнда мен ең алдымен Ыбырай Алтынсариннің хрестоматияларын үлгі еттім. Өйткені Ыбырай әрі шебер педагог, әрі жақсы методист еді. Сондықтан бастауыш мектепте оқитын қазақ балаларына арналып жазылғалы отырған хрестоматия, сөз жоқ, Ыбырайдың үлгісі бойынша жазылуы керек еді. Ыбырайдың оқу құралдарындағы негізгі сарын мінез-құлықты түзеудің, жауыздыққа, озбырлыққа қарсы күрестің, адалдық, әділеттілік адамгершілік тәрбиесін берудің сарыны еді.

«Үлгілі бала» хрестоматиясына Крыловтың өзім аударған мысалдардан кіргіздім, орыс классиктерінің, балаларға арнап жазған қысқа әңгімелерін өзімшілеп қазақ тұрмысына лайықтап жаздым, сол сияқты қазақтың бай ауыз әдебиетін сұрыптап пайдаландым.

Осымен қатар, бұл кітапқа табиғат туралы, оның әр алуан құбылыстары туралы, география, өсімдік жануарлар туралы мағлұматтар беретің балалардың ұғымына сыйымды және қызықты қысқа-қысқа әңгімелер, мысалдар кіргіздім. Әрбір әңгіменің соңына сұрақтар қойдым.

Хрестоматияны құрастырғанымда, негізгі ойлаған мақсатым, көздеген нысанам — жас ұрпақты өнер-білімге, әділеттілікке, адамгершілікке тәрбиелеу еді. Мұндағы әрбір өлеңші, әңгімелердің мазмұны оқушыларды өнер-білімге шақыру, шыншыл болуға үндеу, жетім-жесірлерді, нашарларды бояу, қайрымсыз байларды әшкерелеу, сол сияқты әлеуметтік теңдікті насихаттау еді. «Үлгілі бала» хрестоматиясының идеялық негізгі ой түйіні осы еді.

«Үлгілі бала» сол кезде, тіпті одан берігіректе де, көптеген мектептерде оқу құралы болып пайдаланылып жүрді. Хрестоматияны өз кезінде бастауыш мектептегі балаларды дұрыс тәрбиелеу жұмысында өз халінше белгілі дәрежеде едәуір қызмет атқарған еңбектің бірі деп білемін. Кітаптың жазылу тарихы, оны жазуға себеп болған жағдай осы жоғарыда айтылғандар еді.