Жалқаулыққа кім үйір?

Жалқаулықтың қай кезде де ауырдың үстімен, жеңілдің астымен жүруге дағдыланған жандарды сағалайтыны белгілі. Содан да болар, еш жерде жұмыс істемейді, масылдық пиғылын өзгерткісі келмейді. Бірде ол сахарадан сая таппай, шаршап-шалдығып, жайлы-жұмсақ орын іздеп келе жатты да, ауыл шетіндегі үйге енеді.

— Рахат-ай!…

Тоңған, қарны аш оған керегі осы болатын. Бастапқыда байқамапты, үй іші қоңыр салқындау ма, қалай?! Қыс айы болғанымен, терезе желдеткіші ашық. Ұйықтап жатқан Ерден есімді баланың жамылған көрпесі де жұқалау.

— Ищ-ша-ай!

Жалқаулық тоңа бастады. “Әліптің артын бағайын, болмаса өзге мекен табайын” деп ойлады.

Үйде ешкім көрінбейді. Ерденнің әке-шешесі ерте тұрып, жұмыстарына кеткен. Жалқаулық ары жатты, бері жатты. Жылы-жұмсақ орын таба алмағанына көңілі қоңылтақсып, көзі ілінсейші.

Бір кезде Ерден тұрып, төсек-орнын жинады. Беті-қолын суық сумен жуып, дене шынықтыру жаттығуларын жасады. Оразасын ашты да, киініп далаға шықты. Ақырдағы оттықтарға шөп салды. Қорадағы малдарды әкеліп байлады, үй төңірегінің қарын күреді, тазалап сыпырды. Аяғына шаңғы байлап, шамалы ойнады. Енді сабағын оқуға столға кеп жайғасып, тапжылмастан ұза-а-ақ отырды.

Жалқаулық бәрін байқады. Ерден пысық бала екен. Істеген ісі жинақы, киімдері тап-таза, кітап-қағаздары орын-орнында, шашылып жатқан ештеңе көрінбейді. Үйде бір өзі, қадағалап, тексеріп жатқан ешкім жоқ. Жатса да, тұрса да өз еркі, бірақ ол өйткен жоқ. Түске таман шайын ішіп, мектепке жинала бастады.

— «Қой, уақытымды босқа өткізбейін, — деп мұңайды жалқаулық. — Бұл үй маған қол емес, жөнімді табайын…»

Жылыстап көрші үйге жетті, есік ілінбепті. Төрде Берден деген бала ұйқыны соғып жатыр, пештегі көмірдің қызуы бет шалады. Үй ыстық, терезелер тарс жабылған. Жалқаулықтың іздегені осы.

— Рахат-ай! — деп қолын шапалақтады. Екі езуі екі құлағында.

Қуанғаннан көрпе ішіне сүңгіп кетті. Бойы жылынып, жаны жадырады. Берденмен қосылып алаңсыз ұйықтады.

Берден бесін ауа зорға тұрды. Сағат екіден асыпты, сабақ әлдеқашан басталып кеткен.

Оқасы жоқ, ертең барамын! — деді есінеп-құсынап.

Айылын жияр емес. Осылай болуы тиісті сияқты. Төсек үстінде маужырап біраз отырды. Көп ұйықтағаннан көзі қып-қызыл, басы да зеңіп ауыратын сияқты.

Ол беті-қолын жылы сумен шала-шарпы шайды да, анасы әзірлеп кеткен асқа отырды. Асықпай ішіп болған соң, қалың киініп, шанасын сүйреп тысқа шықты. Төбе басында уылдап-шуылдап ұсақ балалар жүр. Кешке дейін шана тепті. Қас қарая маңызды жұмыс бітіргендей ұшып-жығылып үйіне әрең жетіп тамақ ішті де, жылы бүркеніп жата қалды.

Ертеңіне тағы ұйықтап қалып, мектепке кешігіп жетті. Сұраған сабаққа жауап бермеді. Мойнына су кеткендей басы салбырап тұрды.

— Мұның қалай Айтуғанов, — деді мұғалім.

Берден безерді, ләм-мим тіл қатпады. Күнде солай, күнделік дәптерінде екілік бағалар толып жүр. Оқимын деген ниет жоқ. Сынып жетекшісі жиналысқа салды, ата-анасын шақырып, сөйлесті. Құрбылары дәу екілікті құшақтатып қабырға ғазетіне шығарды.
Жалқаулық Берденнің мойнына мініп алды. Екеуі достасып кетті.

Ұйқысы қанар емес, ойыны таусылар емес. Сабақ қарайын десе кежегесі кейін тартады. Жақсы киініп, тәтті-дәмді тамақты ұнатып тұрады. Бұлай жалғаса берсе, екінші сыныпта қалатын түрі бар.

— Көрдіңдер ме, балалар! Жалқаулық кімге үйір екен?!