ҚазҰТОБ театрының мәдениетімізде алатын орны

         Театр қашанда құндылықтарды, эстетикалық талғам мен қоғамдық сананы қалыптастыратын қоғамның мәдени өмірінің маңызды бөлігі болған. Қазақстанда театр өнерінің негізгі орталықтарының бірі – Алматыдағы Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театры (КАЗНТОБ). Театр орындаушылық шеберліктің жоғары деңгейін көрсетіп қана қоймай, маңызды мәдени-ағартушылық қызметті де атқаруда. «Абай» атындағы қазіргі ҚазҰТОБ – Еуразия кеңістігіндегі ең ірі театрлардың бірі, оның шығармашылық ұжымында белгілі сахна шеберлерімен қатар жас таланттар да өнерлерін шыңдап келеді. Тарихынан кішкене үзінді: 1933 жылы Алматыда актерлерден, симфониялық және ұлттық оркестрлердің музыканттарынан тұратын музыкалық студия құрылды. Дәл осы құрамда «Айман – Шолпан» музыкалық комедиясы жасалып, тұсауы кесілді. 30-40 жылдардың басында театрдың алғашқы композиторы Қазақстандағы ұлттық опера өнерінің негізін салушы Евгений Брусиловский болды. Оның ең танымал әрі танымал, лирикалық және драмаға толы опералары – «Қыз-Жібек», «Жалбыр», «Ер Тарғын». Ұлы Отан соғысы жылдарындағы эвакуация кезінде театрда Мәскеу мен Ленинградтан (қазіргі Санкт-Петербург) көптеген атақты актерлер, режиссерлер, декораторлар жұмыс істеді. Мұнда Алматыдағы алғашқы балаларға арналған театрлардың негізін қалаушы Наталья Сац Пуччинидің «Чио-Чио-сан» операсын қоюды ұйымдастырды. 50-жылдары мұнда тағы бір жұлдызды хореограф Зәуірбек Райбаев келіп, қазақстандық балет өнерінің символына айналған: Шара Жиенқұлова, Күләш Байсейітова, Жұмат Шанин – Абай атындағы ҚазҰТОБ сахнасында өнер көрсеткен жарқын есімдерді түгел тізіп шығу мүмкін емес.

        Театрдың сәулетіне тоқталатын болсақ: Театр ғимараты мәскеулік сәулетші Николай Кругловтың жобасы бойынша салынған. Оның жұмысы Қазақстанда опера және балет театрын құру жөніндегі Бүкілодақтық байқауда үздік деп танылды. Жобаны тек 1941 жылы сәулетшілер Николай Простаков пен Төлеу Бәсенов бітірді. Ашылған кезде театр ғимараты Алматыдағы және Қазақстандағы ең үлкен және ең әдемі ғимарат болды. Сол жылдары еліміздің заманауи сәулет өнеріне алғаш рет ғимараттың қасбетіндегі ою-өрнектер, сахнаның, фойенің, барлық баспалдақ алаңдарының және басқа да кеңістіктердің безендірілуінде ұлттық бояу енген. Үлкен залда көрермендер үшін 793 ыңғайлы орын бар. Мәдени астананың қақ ортасында орналасқан бұл әсем ғимараттың сәнін әлі күнге дейін қазақы нақыштағы витраждар мен айналар көрсетіп тұр. Толығымен біткен театр ғимаратына көрермендер 1941 жылдың 7 қарашасында ғана кірді. Сол жылы опера және балет театры академиялық мәртебеге ие болды. Ал 1945 жылы ғана қазақтың ұлы ақыны, ойшылы Абай Құнанбаевтың есімі берілді.

             Бүгінгі таңда Театр сахнасында қазақ пьесаларымен қатар («Абай», «Біржан мен Сара», «Дударай», «Қамар-сұлу», «Алпамыс» т.б.) орыс және шетел классиктерінің, оның ішінде қазақ тілінде де атақты пьесалары қойылды. Олардың ішінде Фауст, Аида, Евгений Онегин бар. Бұл шығармалардың бөліктері мемлекеттік тілге арнайы аударылған. Ал театр труппасы сол кездегі аты аңызға айналған өнерпаздардан құралған. Бүгінде театр түрлі бағытта жүріп, жанрларды тәжірибеден өткізуде. Мұнда сіз классикалық шығармаларды ғана емес, сонымен қатар «Мадам Баттерфляй», «Менің ағам Маугли», «Жан ғарышы», " Көңілді жесір" т.б. опера, балеттерді көре аласыз.

            Абай атындағы ҚазҰТОБ басқа мәдениет мекемелері мен шығармашылық тұлғаларға негізгі бағыт-бағдар беріп, шабыт беретін еліміздің жетекші театры болып табылады. Оның бүкіл тарихында мұнда 300-ден астам шығармалар – ұлттық опералар, орыс және Батыс Еуропа опера және балет өнерінің классикалық және заманауи жауһарлары қойылған және қойылуда. Сондай-ақ, театрдағы қалпына келтіру жұмыстарынан кейін 2016 жылы Абай атындағы Қазақ ұлттық опера және балет театрында мұражай ашылғанын айта кеткен жөн. Оған кез келген балет немесе опера көрермені еркін келе алады. Мұнда театрдың даму тарихын көрсететін нақты құжаттарды көруге болады: фотосуреттер, театрлық киімдердің эскиздері және әйгілі опера жұлдыздары әлемнің әйгілі қойылымдарында ҚазҰТОБ сахнасында өнер көрсеткен нағыз костюмдер. Мұражайда сонымен қатар қазақстандық өнердің көрнекті өкілі Сергей Калмыковты қоса алғанда, ең үздік суретшілер жасаған әр жылдардағы пьесалар мен сахналық декорациялардың эскиздері қойылған. 

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Философия және саясаттану факультеті “Дінтану және
Мәдениеттану” кафедрасы “Мәдениеттану” мамандығының                  
4 курс студенті Арнұрқызы Гүлнұрдың
Кудерина Айжан Нурхамитовнаның жетекшілігімен жазған мақаласы

#farabi.university 

https://farabi.university/?lang=ru

Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз: