«Білім – өзін-өзі дамыту жолы»

Өзін-өзі табу – өмір мәні

Адам баласы дүниеге келгенде таза ақ парақ тәрізді болады. Уақыт өте келе ол параққа түрлі білім, тәжірибе, көзқарас жазыла бастайды. Сол жазбалардың әрбірі адам болмысының бір бөлшегі. Бұл жазбалар – тек ақпарат емес, адамның өзін-өзі тануына, дамытуына, қалыптастыруына апарар жол.

Қазіргі қоғамда өзін-өзі дамыту, тұлғалық өсу, мақсат қою сияқты ұғымдар жиі айтылатын болды. Бірақ осының бәрі қайдан басталады? Оның іргетасы – білім. Өйткені білім – тек ақпаратты меңгеру емес, ойлау қабілетін арттыру, сананы кеңейту, өмірге басқа қырынан қарауға мүмкіндік беру. Яғни білім – өзін-өзі дамытудың басты құралы әрі сенімді серігі.

---

Білім деген не? Тек мектептегі оқу ма?

Білім дегеніміз – адамның өмір бойы жинақтайтын, жаңғыртып отыратын, санасын қалыптастыратын жүйелі ақпараттар жиынтығы ғана емес. Ол:

• Өмірден алынған тәжірибе,

• Ата-анадан, ұстаздан алған тәлім,

• Өздігінен оқып, көзіңмен көріп, жүрекпен сезініп меңгерген шындық.

Білім мектепте, университетте ғана берілмейді. Ол – кітап оқудан, адамдармен араласудан, табиғатты танудан, түрлі саладағы ізденістерден келетін рухани азық. Сол себепті білім – тек мамандық алудың құралы емес, тұлғалық кемелденудің негізі.

---

Білім арқылы өзін-өзі тану

Әр адам өмірінде бір сәтте: «Мен кіммін? Не үшін өмір сүріп жүрмін?» – деп ойланатын кез келеді. Бұл – өзін-өзі тануға бастайтын алғашқы қадам. Бірақ өз болмысыңды танып, бағытыңды анықтау үшін саған не керек? Жауап – білім.

1. Ішкі мүмкіндіктерді ашу

Білім адамға өз бойындағы қабілеттер мен таланттарды тануға көмектеседі. Мысалы:

• Біреу математикамен айналыса жүріп логикалық ойлау қабілетін дамытады;

• Енді біреу әдебиетке жақын болып, тіл байлығын кеңейтеді;

• Біреулер тарихты зерттей келе өз халқының рухани тамырын таниды.

2. Мақсат қоюға үйрету

Білім алған адам өз өмірінде не істегісі келетінін түсінеді. Ол өмірді тек кездейсоқтықпен өткізбей, саналы таңдау жасай алады. Білім – адамға жол көрсететін компас іспетті.

3. Өзін басқалармен салыстырмау

Тұлғалық даму жолындағы басты кедергі – өзін басқалармен салыстыру. Ал білімді адам бұл қақпанға түспейді. Ол өзінің ерекшелігін, жеке қасиеттерін таниды. Өзін өзімен салыстырады. Кеше қандай едім, бүгін қандаймын, ертең кім боламын – деген сауалдармен жұмыс істейді.

---

Өзін-өзі дамыту не үшін қажет?

Әрбір адам өмірінде кем дегенде бір рет «барымды салып, өзімді дамытқым келеді» деп ойлайды. Бұл – ішкі өсуге деген табиғи ұмтылыс. Бірақ неге бұл соншалықты маңызды?

1. Бәсекеге қабілетті болу үшін Қазіргі заман білімді, жан-жақты, икемді адамдарды талап етеді. Жұмыс табу, мансап құру, жеке кәсіп бастау – бәріне өзін-өзі дамыту қажет.

2. Жеке өмірде үйлесім табу үшін Эмоционалды интеллект, қарым-қатынас жасау қабілеті, өзін тыңдай білу – мұның бәрі білім мен өзін-өзі дамытудың нәтижесінде қалыптасады.

3. Қоғамға пайдалы болу үшін Өзгені тәрбиелеу үшін алдымен өзіңді тәрбиелеуің керек. Өз дамуына көңіл бөлетін адам – қоғамның қозғаушы күші.

---

Білім – ішкі еркіндікке апарар жол

Шынайы білім алған адам:

• Өмірге сын көзімен қарайды;

• Өз пікірін қалыптастырады;

• Қоғам пікіріне тәуелді болмайды;

• Еркін ойлап, еркін әрекет етеді.

Мысалы, интернет дәуірінде ақпарат көп. Бірақ оның бәрі дұрыс емес. Білімді адам – сол ақпаратты саралай алады. Ол жалған мәліметке сенбейді, эмоцияға берілмейді, дәлелсіз шешім қабылдамайды. Бұл – ақыл-ойдың еркіндігі.

---

Өзін-өзі дамытуға қандай білім түрлері көмектеседі?

1. Кәсіби білім – Мамандықты жетілдіру, жаңа дағдыларды меңгеру.

2. Жеке тұлғалық даму – Эмоционалды интеллект, уақытты басқару, қарым-қатынас өнері, шешендік.

3. Рухани және мәдени білім – Өзіндік сана қалыптастыру, ұлттық құндылықтарды тану, адамгершілік.

4. Психологиялық білім – Өзіңді түсіну, ішкі күйіңмен жұмыс істеу, мотивацияны сақтау.

---

Білім – тек жастар үшін емес

Кей адамдар өзін-өзі дамыту тек жас кезге тән деп ойлайды. Бірақ бұл – қате түсінік. Өзін-өзі дамыту – өмірдің кез келген кезеңінде маңызды.

• Бірі 20 жасында өз бағытын тапса, бірі 40-та жаңа өмір бастап, білімге бет бұрады.

• Атақты жазушы Тольстой 50 жасында философияға бет бұрды.

• Жапон суретшісі Хокусай 70 жасында: «Мен әлі шебер бола алмай келемін» – деген екен.

Яғни нағыз білім мен даму – жаспен өлшенбейді, ол – рухани сергектік пен ізденістің көрінісі.

---

Қандай адамдар өздерін дамытып, биікке жетеді?

1. Ізденістен жалықпайтындар – «Мен бәрін білем» деген адам дамымайды. Ал «үйренуден жалықпаймын» деген адам ешқашан тоқтамайды.

2. Өзін сынай алатындар – Қателігін мойындай білу – дамуға апарар үлкен қадам.

3. Мақсат қоятындар – Мақсатсыз адам жел айдаған қайықтай. Ал мақсат білім алуға ынталандырады.

4. Оқығанын өмірде қолданатындар – Тек оқып қоймай, оны тәжірибеге айналдырған адам ғана өсе алады.

---

Қорытынды: Неге білім – ең сенімді жол?

Себебі білім:

• Адамға бағыт береді,

• Өзінің мүмкіндігін ашуға көмектеседі,

• Өмірдің мәнін түсінуге жетелейді,

• Ішкі күш-қуат береді,

• Өзгелерге үлгі болуға жол ашады.

Өзін-өзі дамыту – сырттан таңылатын міндет емес. Бұл – жүректен келетін тілек, болашаққа ұмтылу, өз өміріңе жауапкершілікпен қарау. Бұл жолдың жарығын тек білім ғана жағай алады.

---

Адам өз өмірінің сәулетшісі болса, білім – сол сәулеттің негізін қалап, тірек болатын мызғымас іргетасы. Сол себепті, өзіңді дамытқың келсе – алдымен білімнен баста. Білім ал, үйрен, жаңалық аш. Себебі, нағыз өзіңе апарар ең қысқа жол – білім жолы.

---