«Геймификация: Сабақты ойынға айналдыру тиімді ме?»

Геймификация: Сабақты ойынға айналдыру тиімді ме?

Қазіргі білім беру жүйесінде оқушылардың қызығушылығын арттыру – басты міндеттердің бірі. Технология дамып, балалар мен жасөспірімдердің назары экранға ауған сайын, дәстүрлі оқыту әдістері бұрынғыдай әсер етпей қалды. Осы орайда, жаңа тәсілдер қажет. Соның бірі – геймификация. Бұл – сабақ процесін ойын элементтерімен толықтыру арқылы білім беру әдісі. Соңғы жылдары әлемде кең таралып келе жатқан бұл тәсіл Қазақстанда да өзекті тақырыпқа айналды. Ендеше, геймификация дегеніміз не? Ол шынымен тиімді ме? Қандай артықшылықтары мен шектеулері бар?

Геймификация дегеніміз не?

Геймификация (ағылш. gamification) – ойынның қағидалары мен механизмдерін ойыннан тыс салаларға енгізу. Яғни, оқушы білім алып жатқанда тапсырманы ойын түрінде орындайды, балл жинайды, деңгейден өтеді немесе виртуалды марапат алады. Бұл тәсіл білім беруді қызықты әрі бәсекелі ету арқылы мотивацияны арттыруды көздейді.

Геймификация көбіне компьютерлік немесе мобильді қосымшалар арқылы жүзеге асады. Мысалы, оқушылар сабақта онлайн викторинаға қатысады, өзара жарысады, нәтижелер бойынша рейтингте жоғары орын алуға тырысады. Сонымен қатар, қарапайым тақтада ұпай жазып, стикерлер беру арқылы да геймификацияны қолдануға болады.

Геймификацияның тиімділігі неде?

1. Оқуға деген ынтаны арттырады

Геймификация арқылы сабақ қызықты әрі тартымды өтеді. Әр оқушы өз білімін ойын арқылы сынап, жетістікке жетуге талпынады. Бұл әсіресе мотивациясы төмен оқушыларға ерекше әсер етеді. Мысалы, балл немесе медаль алу, "үздік ойыншы" болу сияқты марапаттар оларды әрекетке итермелейді.

2. Қателік жасаудан қорықпау

Ойын кезінде оқушылар қателесуге қорықпайды. Олар бұл процесті қызық деп қабылдайды. Бұл психологиялық тұрғыдан өте маңызды: геймификация арқылы оқушылар өз мүмкіндіктерін еркін байқап, тәжірибе жинақтайды.

3. Бәсекелестік пен ынтымақтастық

Геймификация оқушылар арасындағы салауатты бәсекелестікті қалыптастырады. Топпен жұмыс істеу, бірге деңгейден өту секілді элементтер ұжымдық рухты дамытады. Бұл оқушылардың коммуникативтік дағдыларын арттырып, көшбасшылық қабілеттерін шыңдайды.

4. Назарды ұзақ сақтауға көмектеседі

Көптеген оқушылар үшін сабақтағы зейінді сақтау қиын. Ал ойын элементтері арқылы назар ұзақ уақыт бойы ұсталады. Әр тапсырма жаңа деңгей, тосын сый немесе жетістікке апаратын жол ретінде қабылданады.

5. Нақты уақыттағы нәтиже

Кейбір геймификациялық платформаларда оқушылар бірден кері байланыс алады. Мысалы, дұрыс не қате жауапты бірден көріп, өз қателігін сол мезетте түсініп, түзете алады. Бұл – оқу процесін жедел әрі тиімді ететін фактор.

Геймификация қандай пәндерге тиімді?

Геймификацияны кез келген пәнде қолдануға болады. Дегенмен, әсіресе мына пәндерде жоғары нәтиже береді:

• Математика – есептерді ойын түрінде шешу, жарысу.

• Тіл пәндері – жаңа сөздерді жаттау, грамматикалық жаттығуларды ойынға айналдыру.

• Тарих және география – карталармен жұмыс, хронологиялық тізбектер, викториналар.

• Информатика – код жазу, алгоритмдерді ойын арқылы меңгеру.

Геймификацияны бастауыш сыныптан бастап жоғары сыныптарға дейін тиімді қолдануға болады. Тек мазмұн мен ойын элементтерін жас ерекшелігіне сай бейімдеу қажет.

Қандай платформалар мен құралдар қолданылады?

Қазіргі таңда сабақта геймификацияны жүзеге асыруға көмектесетін көптеген онлайн құралдар бар. Солардың кейбірі:

• Kahoot! – викториналар құрастырып, оқушыларды онлайн жарыстыруға мүмкіндік береді.

• Quizizz – интерактивті тесттер, ойындар жасауға болады.

• ClassDojo – сынып ішіндегі тәртіп, үлгерім үшін ұпай беруге арналған құрал.

• Duolingo – шетел тілін үйрететін ең танымал ойын негізіндегі платформа.

• Minecraft: Education Edition – балаларға логика, математика, бағдарламалау негіздерін ойын әлемінде үйретеді.

Геймификацияның шектеулері мен сын-пікірлері

Геймификация қаншалықты қызықты әрі пайдалы болғанымен, оның да кемшіліктері жоқ емес. Соларға назар аударайық:

1. Барлық оқушы үшін тиімді болмауы мүмкін

Кейбір оқушылар ойын форматына қызықпайды немесе жарыс жағдайында қысым сезінеді. Бұл жағдайда геймификация кері әсер етуі мүмкін.

2. Мазмұннан алшақтап кету қаупі

Ойын элементтері тым көп болса, оқушылардың назары білім емес, ойынның өзіне ауып кетуі мүмкін. Бұл жағдайда негізгі мақсат – білім беру – көлеңкеде қалады.

3. Техникалық қиындықтар

Геймификацияны толық қолдану үшін компьютер, интернет, арнайы қосымшалар қажет. Ал кей мектептерде бұл ресурстар жетіспейді. Мұндай жағдайда әдістің толық тиімділігі байқалмайды.

4. Мұғалімге қосымша жүктеме

Сабақты ойын түрінде өткізу үшін мұғалімге көп уақыт пен дайындық қажет. Әсіресе жаңа платформаларды меңгеру, тапсырмаларды дайындау көп еңбекті талап етеді.

Геймификацияны тиімді қолданудың жолдары

Ойын элементтерін сабаққа дұрыс енгізу үшін мұғалім мына қағидаларды ескеруі тиіс:

• Мақсат айқын болу керек – ойын қызықты болғанымен, ол білім беру мақсатын бұзбауы тиіс.

• Оқушылардың жас ерекшелігіне сай болуы тиіс – бастауыш сыныпқа бір формат, жоғары сыныпқа басқа әдіс қолданылады.

• Әділеттілік маңызды – ұпай беру жүйесі ашық әрі әділ болғаны жөн.

• Сабақ пен ойын тепе-тең болуы қажет – тек ойынға емес, нақты білімге де көңіл бөлінуі тиіс.

• Оқушылардың пікірі тыңдалуы қажет – қандай ойын элементтері ұнайды, қайсысы тиімді – осыны сұрап отырған жөн.

Геймификация – болашақтың білім беру тәсілі ме?

Білім беру саласындағы сарапшылар геймификацияны болашақтың басты әдістерінің бірі ретінде көреді. Себебі қазіргі оқушылар сандық технологияға бейім. Оларды қызықтыру үшін дәстүрлі әдістер жетіспейді. Осы тұрғыдан алғанда, геймификация – цифрлық дәуірге бейімделудің нақты қадамы.

Сонымен қатар, әлемдік трендтерге қарасақ, білім беру саласындағы ең ірі онлайн платформалар мен университеттер геймификацияны белсенді қолдануда. Бұл – оның тиімділігінің дәлелі.

Қорытынды

Геймификация – сабақ процесін жандандыратын, оқушылардың қызығушылығын оятатын, білім берудің жаңа тәсілі. Ол арқылы оқушылар қателіктен қорықпай, ынталанып, өз қабілетін дамытуға мүмкіндік алады. Дегенмен, бұл әдісті ақылмен қолдану қажет. Әр сабақтың мақсатына, мазмұнына және оқушы деңгейіне сай бейімдегенде ғана геймификация шын мәнінде тиімді болады.

Сабақты ойынға айналдыру – жай ғана көңіл көтеру емес, ол – жаңа буынға білім берудің креативті жолы.

---