Абай Құнанбайұлы
Ұлы ақын, композитор, саясаткер, ағартушы, қазақтың реалистік жаңа жазба әдебиетінің негізін қалаушы.
Ақынның арғы тегі Орта жүз Тобықты Арғын ішіндегі Олжай батырдан басталады. Олжайдан Айдос, Қайдос, Жігітек есімді 3 ұрпақ тарайды. Бұлардың әрқайсысы кейін бір-бір рулы ел болып кеткен. Айдостың Айпара деген әйелінен: Ыргызбай, Көтыбақ, Топай.
Ана айтқанындай, шынында, бұлардың ішінде Ыргызбай ортасынан оза шауып, ел басқарған. Ыргызбайдан Үркер, Мырзатай, Жортар, Өскенбай тарайды. Өскенбай шаруаға жайлы, билікке әділ кісі болғандықтан, "Ісің адал болса Өскенбайға бар,арам болса Ералыға бар” деген мәтел сөз қалған.Өскенбайдың әйелі Зердеден Құнанбай туады.
Бірақ бұл оқуын әрі жалғастыра алмай, небәрі 3 жылдан соң оның мұсылманша да, орысша да оқуы аяқталады. Абайдың басқа балалардан алымдылығын аңғарған Құнанбай оны елге шақырып алып, өз жанына ертіп, әкімшілдік-билік жұмыстарына араластырмақ болады. Сөйтіп 13 жастағы Абай ел ісіне араласады.
Туындылары Өлеңдері Нақыл сөздері
Жас қартаяды, жоқ туады, туған өледі.
Ілмектер: жас, қарттық, өмір, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Ақылды деп, арлы деп, ақпейіл деп,
Ілмектер: ақыл, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, ақпейіл, мақтау Абай Құнанбайұлы
Мақтамайды ешкімді бұл күнде көп.
Сүйер ұлың болса сен сүй,
Ілмектер: ұл, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Сүйсінерге жарар ол.
Жікшіл ел жетпей мақтайды,
Ілмектер: шындық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, ел Абай Құнанбайұлы
Желөкпелер шын деп ойлайды.
Момыннан жаман қорқақ жоқ,
Ілмектер: момын, қорқақ, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, Қу, пысық, Айлакер, бақ Абай Құнанбайұлы
Қу, пысық деген ат қайда?
Айлакер болмай атақ жоқ,
Алдамшы болмай бақ қайда?
Өлсем, орным — қара жер сыз болмай ма.
Ілмектер: өлім, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, қара жер, сыз Абай Құнанбайұлы
Ғашықтық, құмарлықпен – ол екі жол,
Ілмектер: Ғашықтық, құмарлық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, нәпсі Абай Құнанбайұлы
Құмарлық бір нәпсі үшін болады сол.
Сенен артық жан жоқ деп ғашық болдым,
Мен не болсам болайын, сен аман бол.
Демің – гүл аңқыған
Ілмектер: дем, гүл, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Нұрың – Күн шалқыған.
Көргенде, бой еріп,
Сүйегім балқыған.
Сұлулық сүймектік –
Ілмектер: Сұлулық, пайғамбар, сүнет, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Пайғамбар сүннеті.
Адамға — ақыл керек, іс керек, мінез керек.
Ілмектер: адам, ақыл, іс, мінез, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Ой кеселдері: уайымсыздық, салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, қайғыға салыну, құмарға берілу.
Ілмектер: Ой, кесел, уайымсыздық, салғырттық, қайғы, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, құмар Абай Құнанбайұлы
Ақыл — жүректің суаты.
Ілмектер: Ақыл, тазалау, нақыл, афоризм Абай Құнанбайұлы
Надан адамның көзі болғанымен — ойы болмайды.
Ілмектер: надан, ой, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Жеңсікқойлық — тез тозар.
Ілмектер: Жеңсікқойлық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Ынсапсыз істің ақ-қарасына қарамайды.
Ілмектер: Ынсап, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Пайдасыз тақыл — байлаусыз ақыл.
Ілмектер: Пайда, ақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Күн артынан күн туар,
Ілмектер: күн, ой, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Абай Құнанбайұлы
Бір күн дамыл еткізбес.
Ой артынан ой қуар,
Желге мінсең жеткізбес.
Өсекші — ел тыныш болса азады.
Ілмектер: өсек, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, ел, өсекші Абай Құнанбайұлы
Әсемпаз болма әр неге,
Ілмектер: әсемпаз, өнер, қайрат, ақыл, нақыл, афоризм Абай Құнанбайұлы
Өнерпаз болсаң арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тап та бар қалан.
Қайрат пен ақыл жол табар,
Қашқанға да, қуғанға.
Ақыл бітпес дәулетке,
Ілмектер: Ақыл, Дәулет, нақыл, афоризм, қанатты сөздер, келбет Абай Құнанбайұлы
Дәулет бітпес келбетке.
- Нарша Булгакбаев
- Бауыржан Момышұлы
- Бауыржан Момышұлы
- Бауыржан Момышұлы
Барлық авторлар