Өлең, жыр, ақындар

Мұхамбет пайғамбар өсиеттерінен

Ұғып ал, Әлі, Әлемді
Ұлы Алла жалғыз жаратқан.
Жан берді сазға, тірілтіп,
Бойыңа жатыр тарап қан!

Толық

О, Тарих!

О, Тарих! Сен бе едің атам менің,
Алыстан желеп-жебер батаң-демің.
Күлтегін бабам екен, сенің арқаң
Боп шықты ең тәттісі татар дәмнің.

Толық

Арам емес мен үшін, арақ дұшпан

Сән бітіріп көктемге, дала, гүлді,
Жан бітіріп ақын жан жаза білді.
Бірақ әттең, сол ақын, арақты да,
Жырға қосты мадақтап әзәзілді.

Толық

Қазағым

Махамбетке өмір сыйлап қазағым,
Аңқылдады cap далада қазақ үн.
Қалай көзі мерт етуге қиды екен
Мен тұтамын әлі күнге аза, мұң.

Толық

Сыр ашу

Алпыстан жасым асқан шақ,
Таныдым мынау Жалғанды.
Заманнан бұға жасқансақ,
Алдық па тәуір талғамды.

Толық

Есім жиып

Есім жиып жан-жағыма қарасам,
Ойым ойға бөлінгені, сана — сан.
Отан азат... Тәуелсіздік
Тек өзің Сол заманға ұл болуға жарасаң.

Толық

Ұлық тұтсаң атаңды

Ай — Тағдырым, Жер — Анам, Күн — Тәңірім!.
(Көктен жеткен сеземін үн сарынын.)
Жырлап келем Табиғат құдіретін,
Сөз төркінін, дәметіп, кім танырын.

Толық

Күн астында көк бөрі

Күн астында көк бөрі
Айға қарап ұлыған.
Әркім тегін ойға алса,
Бойға тарар жылы қан.

Толық

Шындық іздеп

Шындық іздеп ұзақ жүріп қалыппын,
Кейбір шындық торықтырдың, налыттың.
Өз шындығы бар-ау, ғажап, малғұнның,
Пенденің де, тіпті тұтас халықтың.

Толық

Анаға құрмет

"Алладан соң ең ардағым Анам", — деп,
Қайталасын үш мәртебе санаң тек.
Еске түссе өсиеті Пайғамбар,
Ойға батып, еркімнен тыс, қалам кеп.

Толық

Үміт

Бұл тірлікте пақыр да бар — мұсылман,
Бұ тірлікте патша да бар — мұсылман.
Тыңдап көрші, ағайындар, бір ойын
Қатардағы мұсылманның ұсынған.

Толық

Жақындайсың бір аттап

Қалмайды адам бұ пәниді тұрақтап,
Мәңгі өмірге жақындайды бір аттап.
Мына сөзді, тыңдап көрші, ағайын,
Бір ойымды болдым елге сынатпақ.

Толық

Қанағат

Ай, пенделер, пенделер-ай, пенделер —
Қашан рух, қашан құлқың жөнделер?
Байқайсың ба, аз ғұмырды қысқарта
Айың-күнің шыр айналар, дөңгелер.

Толық

Тілек

Сегіз жұмақ, жеті аспанның иесі,
Жан мен Рух, Ақыл, Иман киесі —
Өзің, Алла, жаратушы Құдірет,
Бар ғаламның түсінігі, жүйесі.

Толық

Болашақ

Ізгілік ойла ерігіп, жалғыз жатқанда,
Кешірім етші орынсыз кінә таққанға.
Тындырған істің байрағын сұрап бұлданбай,
Азамат атан, бой ұрмай жалған мақтанға.

Толық

Адамдар қандай жаралды екен нәсілден

Біріне бірі жарамсақтана бас ұрған,
Біреуін бірі мезгілсіз шөгіп қашырған,
Бірінен бірі зымиян мінез жасырған,
Заманнан заман зұлымдық құлқын асырған.

Толық

Ақындардың болсам деймін бірі

Жиырма үште бет бұрдым мен өлеңге,
Уақыты келіп жеткендей бұл кезеңге.
Өлеңдер жинағымен жиылғанда,
Көрсін жарық дегендей ой келді ме?

Толық

Жаңа ғасыр

Ұйқышаң тұрасың-ау таңсәріде
Асығып соншалықты аңсадың не?
Бір Сенім тағы солып, жегі күрт
Кеміріп жатыр мүжіп жан-тәніңді.

Толық

Менде бір арман бар

Менде бір арман бар.
Омыртқасының жұлыны,
Бура санының жілігі,
Бұлшық етінің сіңірі —

Толық

Обал-ай, бәрі алданды

Бақыттан сезіп тапшылық
Пенденің бәрі — арманды.
Тағдырдан күтіп жақсылық —
Обал-ай, бәрі алдады.

Толық

Құрбандық

Ибраһим пайғамбардан басталған
Үлгі болып кейінгіге тасталған,
"Еркек тоқты құрбандық" деп мақалдап
Көріктіні, данышпанды, жасты алған.

Толық

Сексен дүре

Елге, не ер — қажет пе жауыр төзім?
Сыйлай ма ол кісіге тәуір сезім.
Жауы түгіл шешендер бауырының
Көтермейді бір ауыз ауыр сөзін.

Толық

Көк бөрі

Ей, Көк Бөрі!
Бейнеңді ту ғып көтерген,
Бөрілік атың өтелген,
Аңызға атың айналған,

Толық

Ғұрып күші

Ғұрпымыз солай, өлгенді жоқтап жылайды,
Ағайын түгіл бейтаныс жасын бұлайды.
Ауырын зардың, шығынын малдың бөлісер,
Қайғылы жанын түсінген жандар былайғы.

Толық

Менің Меккем

Менің Меккем баратын қажылыққа,
Қағбам да сол, қайтатын табынып та —
Абай басқан топырақ, сыр айтады,
Сен де толған, жүрекпен сазын ұқ та.

Толық

Мен ерекше діндармын

Құдайсызға айналар пенде неден?
Діндар тәуір деп жүргем өңгелерден.
Оңым, солым қаптаған Құдайсыздар,
"Дінсіздер" де жетерлік дінге сенген.

Толық

Аяныш

Осы ойыңмен, сен, бейшара жандайсың,
Шала бықсып, өмірде еш жанбайсың.
Бірін емес оның тауып аларсың,
Қара қазан сатып ала алмайсың.

Толық

Құдайды ізде

Талғанда белің налыма, қалқам, ауырдан
Торықпа, тіпті қорықпа ешбір дауылдан.
Әділет ізде, Құдайды ізде қашанда,
Қалғанда көңіл қастыққа кеткен жауыңнан.

Толық

Құрдастар

"Жаман қатын" қалай жүр маңайында?
Күпі киіп, керзі етік жаз айында?
Бір кездегі сұлуды сылаң қаққан,
Күте алмаған өзіңнің сазайың да!

Толық

Ешкім естімеген аңыз

Жараттыңыз жерді, көкті,
Адамзатты асыл текті.
Ұшатын құс, жүгірген аң,
Он сегіз мың ғалам — көпті.

Толық

Бесігің ауыл

Бесігің ауыл екенін қор боп сезбесең,
Отаның ауыл дегенге сорлап сенбесең,
Кіндігің кесіп, арманын жесіп атанды,
Ер еткен елі ауылы деген сөзге сен.

Толық

Отпан тауы

Отпан тауы — "От Адамның" мекені
Әлімсақта болған екен деседі —
Ғұламалар табиғатпен тілдескен,
Дана шалдар, өтіп кеткен кешегі.

Толық

Әттең, әттең...

О, Тәңірім! Тағдырыма ырзамын,
Егіп бердің жүрегіме жыр назын.
Тілдеседі табиғатпен жан-тәнім,
Жеті мүшем сезіп тірлік ырғағын.

Толық

Арман-сыр

Жұмақ па екен, Жер ме екен?
Ауыл ма екен, ел ме екен?
Ақынның жаны аңсаған,
Қайдасың, қайда сол мекен?

Толық

Тәуелсіздік

Тәуелсіздік! — Сен! —
Сағыныш ең сарғайтқан бала кезден!
Сен — Арман едің! —
Қорланғанда жас тамған қара көзден!

Толық

Бейбарыс сұлтанға

Ассалаумағалайкәм, Мәртебелім!
Бір өзіңнен табылар бар керегім!
Жеті ғасыр Жаһанды жалғыз кезіп,
Егіп кепсің жұртыңа нәр терегін.

Толық

Бабалар бесігі

Маңғыстау даңқы ежелден мәлім жыраққа,
Лайық елге пірлерге ғана тұраққа.
Ғажайып өлке, жүрекке сезім құярдай,
Содан да болар ұл-қызы сәйкес ұлы атқа.

Толық

Сағындыр мені, сағындыр

Кержағалданып —
Баланың ұзақ ұстаған шақпақ қантындай,
Ақтауларым-ай,
Тұрсыңдар ма әлі

Толық

Аллаға арыз

Япырмай, не боп барады мына заманың,
Даңғылға шығар жоқ па еді, халқым, амалың.
Пақырдың түрін, жесірдің күнін көргенде,
Малынғандай ма соя емес, жасқа қаламым?

Толық

Білтелі шам

Отырмын сенің түбіңде тағы ойланып,
Балалық шақты, өмірді өткен ойға алып.
Жас шақта шырақ қажет те емес екен-ау,
Арманның нұры сіңгенде, аппақ, бойға анық.

Толық