Өлең, жыр, ақындар

Есік пен төр

— ЕСІК пен ТӨР,
Бекерге ұйқаспайды:
БЕСІК пен КӨР —
Деген едік біріміз-бірімізге,

Толық

Әке. Он бала. Ажал

Ажалға төте келген бар ма амалы,
Бұзылып қарсы салған сан қамалы.
Төсекте жатыр Адам әл үстінде,
Әке еді ол, өрісі кең он балалы.

Толық

Қос қыран

Майданда аман жеткен жеңіс күнге,
Тілдессе шешенсімес тегі ешкімге.
Бар еді аулымызда бір балықшы,
Көп өмірі өтетін көл үстінде.

Толық

Жұмыс

Терді төкпей ата жолы ақталмас,
Еңбек! Еңбек! Өмір отын жақты алғаш.
Шаршаудың да тірлік үшін мәні үлкен,
Жұмыс! Жұмыс! Сенен артық бақ болмас!

Толық

Ақ желкен

Айдарынан жел ескен,
Толқынымен тел өскен.
Тағдырымыз табысқан,
Теңіз ұлы емес пе ем?!

Толық

Адамы болдым сезімнің

Адамы болдым сезімнің,
Көңілім — күй,
Көзім — мұң,
Жерде қалған жері жоқ,

Толық

Өміріңе өкпе артпа

Көк аспан құсы самғар көңіл деген,
Сөйлеме бойыңнан да төменірек.
Өмірге тақпа кінә, Өмір деген —
Сен ойлар ойлардан да тереңірек!

Толық

Шахмат заңы

Таралған ойын бар елге,
Шахмат атты әлемде.
Ферзіден бастап Пешкілер
Қызмет етер Корольге.

Толық

Бәйге

Көсіліп бір қолтық созар қайда күн?..
Жарыс — өмір! Жарысады қайда?
Кім?.. Ұлан асыр ұлы топқа қосылып,
Бағын сынап ұшты құстай бәйге атым!

Толық

Есіме қапияда түсті ауылым

Есіме қапияда түсті ауылым,
Қиялдың қанатында ұшты-ау, күнім!
Кеудемді билеп алды бір сағыныш,
Елжіреп ойда-жоқта іш-бауырым.

Толық

Ақ боз үй

Қалсам да қалада осы бағым жанып,
Жүргем жоқ базбіреудей жанын бағып.
Қиналсам жүреді ылғи түсіме еніп,
Ауылда ақ боз үйім сағымданын.

Толық

Қазағымның күйлері-ай

Сағынышты жүрегімнің назындай,
Қырдың әсем қалқып ұшқан қазындай,
Сырлы әсем Сырдария сазындай,
Аңыраған аққулардың мұңындай

Толық

Алғаш тау көргенде

О, Алатау! Өзіңді жаңа көрдім,
Туған жерден алдымен дала көрдім.
Кеудеме толқын атқан нар өркешті,
Құмды өлке суретін сала келдім.

Толық

Оянсам ойландырып таң тұрады

Оянсам ойландырып таң тұрады,
Жүректе сиқырлы бір ән тұрады.
Тоңып-мұздап күздегі жапырақтай,
Жаным менің неліктен қалтырады?

Толық

Алатау

Жел қармап талдың шашын жұлып қашқан,
Күлкісін табан асты ұмытты аспан.
Халқы үшін ойға шомған кемеңгердей,
Ақ басын Алатаудың бұлт басқан.

Толық

Аққұм

Еріндерін кезеріп,
Қатігездей безеріп,
Сан ғасырлар жаттыңдар,
Толқынындай өзеннің.

Толық

Сахара суреті

Сахаралы сары бел сыр аңдатты,
Сексеуілге оранып жылан жатты.
Сескеніп суық көзден орғып құмда,
Құйрығын қызыл түлкі бұлаңдатты.

Толық

Менің әкем

Айтайын әкем жайлы сыр әуелі,
Қоңыр үн, қоңыр ырғақ — үні-әуені.
Жұмыстан оралғасын кешке қарай
Ауылдың шалдарының жырауы еді.

Толық

Шекарашы ағаға

Бөліп тұрған екі қоғам, екі елін,
Сіз білесіз шекараның ңе екенін.
Сіз білесіз қатысы жоқ бейтарап
Екі араның не екенін?

Толық

Бір ел бар

Сөйлейді тілден бал тама,
Өмірі тәтті — түгел бал.
Әлемдік ұлы картаға
Түспеген әлі бір ел бар!

Толық

Дәл осы кез

Келеді ұлы Жерім жолда солай,
Өмірге бақыт деген қонбас оңай.
Тынымсыз еңбек еткен қаншама адам,
Дәл осы кез жұмыстан қол босамай.

Толық

Төр

Өмірге Адам болып келдің екен,
Бауырым, буынғайсың белді бекем.
Есіктен аттағанда елің тұрып,
Алдыңа сыйлай салмас төрді бекер,

Толық

Үй

Үй деген үйлеседі жүрегіңмен,
Жүрегім деп сезінер біле білген,
Әлемде одан артық жылылықты
Таппайсың! Таба алмайсың бұл өмірден.

Толық

Жеткізбейді көкжиек

Ел кезейін енді бір,
Аш жолымды, бер, ғұмыр;
Айналамда — көкжиек,
Айналады Жер жұмыр!

Толық

Кел, жылдарым

Кел, жылдарым, жыл құсындай самғап кел,
Арманымдай айтылмаған әнді ап кел.
Қайғырғанның қайғы-мұңын ұмыттыр,
Қуанғанның қуанышын жалғап кел!

Толық

Тағдыр жыры

Күмбірлетер көкірек сарайын да
Туады жұлдыздарың, жаңа айың да.
Ортаңда жүр бүгін Махамбетің,
Ортаңда жүр бүгін Абайың да!

Толық

Гете — Лермонтов — Абай

Өлең болып өркеш-өркеш шыңдары,
Танытам деп таудай биік тұлғаны.
Ақын Гете осы жырды, әйтеуір,
Өз халқының жүрегімен жырлады.

Толық

Ескерткіш

Қазақ қазақ болғалы,
Кең далада көшіп-қонғалы,
Тағдырдың сан тарауындай жолдары
Бір арнаға тоғыспапты,

Толық

Теңіз толғауы

Толқынды — жағалауы құмды Аралдың,
Тағдыры — кермек ащы сырлы Аралдың,
Толқынды, тағдырында туып-өскем,
Шуылын бала кезден тыңдағанмын.

Толық

Есімде, бәрі де есімде

Есімде, бәрі де есімде,
Өмірдің керуен көшінде,
Шомылды балалық шағымыз,
Теңіздің толқынды төсінде.

Толық

Талай ұрпақ шыңыңды бетке алады

Алатауым жамылды жасыл көктем,
Көктеміңе оранып ғасыр жеткен.
Ұлы Абайды толғаған Мұхаң бастап
Бетке алып ұлы шыңды Қасым кеткен.

Толық

Шымқай жүзі алманың шырайланып

Шымқай жүзі алманың шырайланып,
Шырайланып тұрғасын мың айналып,
Ұшып жүрген қарғаның қылығына,
Көз салып шуақты Күн, тұр ойланып.

Толық

Гулиа, келдік біздер Кавказыңа

Гулиа, келдік біздер Кавказыңа,
Ақ басты ала таулы Абхазыңа,
Мырзалығы ұстаған кезге тап боп,
Табиғат берген екен бақ қазына.

Толық

Ұсыныс

Қызыл Кітап, Қызыл Кітап тізімі,
Жылдан-жылга кебеюде қызығы...
Азайды Аққулар да, Қырандар да,
Ақ бөкен, Ерке жүйрік Бұландар да,

Толық

Еңсеңді көтер! Ертеңге қара! Ертеңге!

Еңсеңді көтер! Ертеңге қара! Ертеңге!
Ертеңсіз бүгін, Мереке күйін шертер ме!
Болашағымыз — Сұлу да, Әсем, Көркем де,
Тәтті өмір жатыр қауындай құлап өркенге!

Толық

Еңсеңді көтер, ей, адам!

Ей, Адам! Ел деп еміренсең,
Елім деп тебіренсең,
Еңкейтпес ешкім сені,
Еңкеймес сенің еңсең,

Толық

Алдымда туа ма әлде аңсаған күн

Алдымда туа ма әлде аңсаған күн,
Тіл үйірген тірлікке тамсанам кіл,
Көңілім — проспекті, көше-сынды,
Екі бірдей қанатым — самсаған гүл.

Толық

Қамбаш толқыны

Түседі Қамбаш десем өніп-өскен
Туған жер, туған ауыл жерім еске,
Өркеш-өркеш өрелі құмдарындай,
Толқыны көкке ұмтылған көлім еске.

Толық

Өз еркіммен өмірге келгенім жоқ

Кестеленіп өрілген өрнегің боп:
Бауларың көп, табиғат, шөлдерің көп,
Арманың көп, табиғат, іңкәрің көп,
Сұңқарың көп, табиғат, тұлпарың көп,

Толық

Жастық шақ саған не дейін

Жастық шақ саған не дейін,
Жолдас боп жүрсің жанымда,
Шоқ болып қызу қанымдай,
От болып өртті жалындай,

Толық