«Онлайн оқу: дәстүрлі білімнің баламасы бола ала ма?»

Уақыт ағымы, технология дамуы және жаһандық өзгерістер – қоғамның барлық саласына әсер етті. Әсіресе білім беру жүйесі үлкен трансформацияға ұшырады. Бұрын тек сынып ішінде, тақта мен бордың көмегімен жүргізілетін білім беру үрдісі енді онлайн форматқа көшіп, жаңа мүмкіндіктер мен сұрақтарды қатар ала келді. Ең маңызды сұрақ – онлайн оқу дәстүрлі білім берудің баламасы бола ала ма?

Бұл сұрақ бүгінгі күні тек мұғалімдер мен оқушыларға ғана емес, ата-аналарға, жоғары оқу орындарына, тіпті мемлекеттерге де өзекті. Онлайн оқу – уақыт талабынан туған қажеттілік пе, әлде білім берудің болашағы ма? Осы мақалада біз екі форматты салыстыра отырып, онлайн білім берудің мүмкіндіктері мен шектеулерін нақты әрі терең қарастырамыз.

---

I. Онлайн оқудың артықшылықтары: Білімнің шекарасын бұзған революция

1. Қолжетімділік – білім кез келген адамға қолжетімді

Онлайн платформалар арқылы оқушылар мен студенттер кез келген уақытта, кез келген жерде білім ала алады. Географиялық немесе физикалық шектеулер жойылды. Бұрын қаладағы университетке түсу үшін қоныс аудару керек болса, енді интернет арқылы өз үйіңде отырып-ақ әлемнің үздік оқу орындарынан сабақ алуға болады.

2. Икемділік – әркім өз қарқынымен оқиды

Онлайн оқудың басты артықшылықтарының бірі – уақыт пен оқу қарқынын өз қалауың бойынша басқару. Бұл жұмыс істейтін немесе отбасы жағдайына байланысты толық уақытты оқи алмайтын адамдар үшін таптырмас мүмкіндік. Көптеген онлайн курс материалдары жазылып алынғандықтан, оларды қайта-қайта қарап, жақсы меңгеруге болады.

3. Сан алуан ресурстар мен әдістер

Онлайн оқуда мәтіндік материалдардан бөлек, бейне дәрістер, интерактивті тесттер, симуляциялар, ойын элементтері қолданылады. Бұл – оқушыны қызықтырып, зейінін арттыратын фактор. Әсіресе визуалды немесе тәжірибе арқылы оқуды ұнататындар үшін тиімді әдіс.

4. Бірегей мүмкіндіктер мен жаһандық байланыс

Онлайн оқу арқылы әлемнің түкпір-түкпіріндегі оқушылар бір платформада бас қосады. Бұл мәдени алмасуға, тіл үйренуге, халықаралық серіктестіктер орнатуға жол ашады. Онлайн платформалар шекараларды жойып, білімді жаһандық деңгейге шығарды.

---

II. Дәстүрлі білім: Тек ескі үлгі емес, тәрбие мен тұлға қалыптастыру алаңы

1. Әлеуметтік орта – тұлға тәрбиесінің өзегі

Дәстүрлі мектеп немесе университет – тек білім орны ғана емес, әлеуметтік байланыс, тәртіп, өзара әрекет, достық қарым-қатынас орны. Оқушылар мұғаліммен және сыныптастарымен күнделікті қарым-қатынас арқылы өмірлік дағдыларды меңгереді. Бұл тұлғаның жан-жақты дамуына әсер етеді.

2. Мұғалім – тек ақпарат жеткізуші емес, тәрбиеші

Онлайн оқу кезінде мұғалім мен оқушы арасындағы байланыс шектеулі. Ал дәстүрлі сыныпта ұстаз баланың көңіл-күйін, зейінін, қабілетін бірден байқап, қажет кезде бағыт береді, қолдау көрсетеді. Мұндай қатынас онлайн форматта толық жүзеге аспайды.

3. Тәртіп пен жауапкершілік қалыптастыратын орта

Мектеп – жүйелі тәртіпке үйрететін орта. Уақытылы келу, тапсырма орындау, мұғалімнің айтқанын тыңдау, жауапкершілік алу – бұлар онлайн оқуда жиі ескерілмей қалады. Әсіресе бастауыш және орта сынып оқушылары үшін бұл маңызды.

4. Пәнге ену тереңдігі

Кейбір пәндер, мысалы, химия, физика, биология секілді тәжірибеге негізделген сабақтар – зертхана, құрал-жабдықсыз оқытуға келмейді. Мұндай пәндерді онлайн форматта толық меңгеру қиын. Сол себепті дәстүрлі білім өз орнын жоғалтпайды.

---

III. Онлайн оқу мен дәстүрлі білімнің өзара байланысы

1. Гибридті модель – болашақтың таңдауы

Дәстүрлі және онлайн білім бірін-бірі толықтырып, тиімді білім беру жүйесіне айнала алады. Бұл – "blended learning" деп аталатын тәсіл. Яғни, негізгі білім сыныпта беріледі, ал қосымша тапсырмалар, тесттер, зерттеу жұмыстары онлайн форматта орындалады.

Мұндай жүйе оқушыға да, мұғалімге де тиімді. Бір жағынан, оқушы нақты білім мен бағыт алады, екінші жағынан, цифрлық ресурстар арқылы білімін кеңейтеді.

2. Мұғалімнің рөлі өзгеруде

Онлайн оқу мұғалімнің орнын баспайды. Керісінше, оның рөлін өзгертеді. Енді ұстаз – білім көзі емес, бағыттаушы, модератор, кеңесші. Ол оқушыға ақпарат бермей, ақпаратты қалай табу, қалай қолдану керектігін үйретеді.

3. Цифрлық сауаттылық – заманауи білімнің бір бөлігі

Онлайн оқуды тиімді жүргізу үшін оқушы да, мұғалім де цифрлық сауатты болуы қажет. Бұл дегеніміз – тек құрылғымен жұмыс істеу емес, интернеттегі ақпаратты саралай білу, жалған дереккөздерді ажырату, желідегі мәдениетті сақтау.

---

IV. Онлайн оқудың қазіргі шындығы: Қиындықтар мен шектеулер

1. Техника мен интернетке тәуелділік

Онлайн оқу үшін интернет пен құрылғы қажет. Бірақ бұл барлық отбасыда бола бермейді. Ауылдық жерлердегі интернеттің әлсіздігі, техника тапшылығы – онлайн білімнің басты кедергілері.

2. Оқушының өз бетімен білім алу қабілетінің төмендігі

Барлық оқушы бірдей өздігінен оқуға үйренбеген. Онлайн форматта мотивация төмендеп, назар тез ауытқиды. Тапсырманы уақытында орындамау, бақылаудың болмауы – білім сапасына кері әсер етеді.

3. Денсаулыққа әсері

Экран алдында ұзақ отыру көзге, омыртқаға, психикалық денсаулыққа кері әсер етеді. Қозғалыс азайып, гиподинамия, күйзеліс, шаршау сияқты жағдайлар жиі кездеседі.

---

V. Қорытынды: Балама ма, әлде толықтырушы ма?

Онлайн оқу – дәстүрлі білімге қарсы емес, оны толықтыратын, жаңа бағыт беретін тәсіл. Технология мүмкіндіктері арқылы білімді жетілдіру – бұл қазіргі заман талабы. Бірақ адамның, мұғалімнің, тірі қарым-қатынастың орны бөлек.

Онлайн оқу дәстүрлі білімнің орнын баса алмайды, бірақ оны жаңа деңгейге көтере алады. Ең бастысы – біз білімнің мазмұнын, сапасын, адамгершілік негізін ұмытпауымыз керек.

Болашақта оқыту форматы қандай болса да, басты құндылық – адам тәрбиелеу, тұлға қалыптастыру. Бұл мақсатта дәстүрлі де, онлайн да бірлесіп қызмет еткенде ғана, білім шынымен тиімді болады.

---