Өмірім — өзгенікі, өзімдікі — өлім ғана.

Ілмектер: өмір, өлім Әйтеке би

---

---

Батыр боп жауға найзаң тимесе,
Батырлықтан не пайда.
Бай болып халқыңа пайдаң тимесе,
Байлығыңнан не пайда…

Ілмектер: батыр, бай, халық, пайда, найза, байлық, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Әйтеке би

---

---

Іні — ағаның тынысы.

Ілмектер: іні, ағайын, аға, нақыл, афоризм, қанатты сөздер Әйтеке би

---

---

Қара қылды қақ жарған - жақсылардың белгісі.

Ілмектер: жақсы, нақыл, афоризм Әйтеке би

---

---

Тексіздің тегі — құл.

Ілмектер: құл Әйтеке би

---

---

Нағыз тұлпар дауысын қоңыраудай сыңғырлатып, үзілдіріп, әсерлі қайырып кісінейді.

Ілмектер: тұлпар Әйтеке би

---

---

Ағаң келсе — ардақтап атын байлағандай, қонағың келсе — құрметтеп, көңілін жайлағандай тындырымды ісің болғанға не жетсін.

Ілмектер: аға, қонақ, көңіл Әйтеке би

---

---

Өмірім халқымдікі, өлімім ғана өзімдікі.

Ілмектер: Өмір, халық, қызмет, өлім Әйтеке би

---

---

Інінің реті – тас қару,
Ағаның реті – басқару.

Ілмектер: іні, аға Әйтеке би

---

---

Кісімен бірге туыспау керек,
Туысқан соң артық сөз қуыспау керек.

Ілмектер: туыс, сөз, туыстық Әйтеке би

---

---

Ағасы келсе, ардақтап атын байлағандай;
Қонағы келсе, құрметтеп жайлағандай;
Тындырымды інісі болса;
Қанат-құйрығы сай болып,
Көңілі жай болып,
Ағаның алар тынысы болса;
Інінің міндеті - басқару,
Ағаның реті - бас бағу емес пе?

Ілмектер: аға, қонақ, іні Әйтеке би

---

---

Асқар тау сенде бір мін бар-
Асу бермейсің;
Тасқын су, сенде бір мін бар-
өткел бермейсің;
Билер, сендерде бір мін бар-
Басқаға сөз бермейсің!

Ілмектер: мін, сөз, тау, су Әйтеке би

---

---

Ашу бар жерде ақыл тұрмайды.
Ашу деген - ағын су,
Алдын ашсаң, арқырар.
Ақыл деген - дария,
Алдын тоссаң, тоқырар.
Кісі бірге туыспау керек,
Туысқан соң сөз қуыспау керек.
Сөз қуған пәлеге жолығады.
Жол қуған олжаға жолығады.

Ілмектер: ақыл, сөз, олжа, жол, ашу, су, дария, ағын су, Әйтеке би, әйтеке бидің шешендігі, туысқан, Әйтеке, би Әйтеке би

---

---

Ораздының кәрісі қартайғанда қазына болады,
Шиырлының кәрісі қартайғанда қазба болады.

Ілмектер: кәрі, қазына Әйтеке би

---

---

Бай болсаң, халыққа пайдаң тисін;
Батыр болсаң, дұшпанға найзаң тисін.
Бай болып пайдаң тимесе,
Батыр болып найзаң тимесе,
Жұрттан алабөтен үйің күйсін!

Ілмектер: бай, пайда, халық, найза Әйтеке би

---

---

Сарқылмайтын суат жоқ,
Тартылмайтын бұлақ жоқ.
Құйрығы суда тұрса да,
Уақтысы жеткенде,
Қурамайтын құрақ жоқ.
Дүние деген пәни бұл,
Баласы жоқта мият жоқ,
Бәрінен қиын сол екен,
Артыңда жанған шырақ жоқ...

Ілмектер: дүние, бұлақ, шырақ Әйтеке би

---

---

Жігіттің жақсысы:
Дұрыс сөзге тоқтай білген,
Басқаны сөзіне тоқтата білген.

Ілмектер: жігіт, сөз Әйтеке би

---

---