Аралым да шөлдейді...
Арал деген шөл даланың ұлымын,
Сол даланың еркесінің бірімін,
Теңізімнің бірі жартас, бірі құм,
Аунап өскен ақшағыл құм тұнығын.
Арал деген шөл даланың ұлымын,
Сол даланың еркесінің бірімін,
Теңізімнің бірі жартас, бірі құм,
Аунап өскен ақшағыл құм тұнығын.
Түйе – шөлдің кемесі,
Аққу – көлдің кемесі.
Түйе – шөлде жүзеді,
Аққу – көлде жүзеді.
Теңіз шықсаң әрі ұзап,
Ащы суда – шөлдесің.
Арал деген аңызақ,
Желге ұстаған кеудесін!..
Алғаш рет сапар тартып келдің бе,
Шөл даланың құшағына ендің бе,
Шөл даланың ойлы өлеңін, ақын сен,
Шөл даланың сөйлегенін көрдің бе?!..
Көзбен кермей, білмейсің,
Сахараның суретін!
Өмір сүрмей, білмейсің
Сахараның құдіретін...
Көрдің бе сен Жылыойды?
Бір ой қозғар бір ойды.
Шөл далаға сапар кешу – қорқыныш,
Шөл далада қалсаң жалғыз – үрейлі.
«Шөл дала» дейді, «шөл дала»,
Шөл далада тегін адам жүрмейді.
«Шөл дала» дейді, «шөл дала»,
Шөл далада өмір барын білмейді.
Бір Құдайға сыйынып,
Жер дүниені үйіріп,
Құм аспаннан құйылып,
Борайтан бір жиылып,
Шөл даланың құмын айт,
Ирім-ирім теңіздей,
Сол бір құмның сырын айт,
Адамменен егіздей.
Арал – теңіз! Айналасы шөл дала,
Қорғанышы – үлкен-кіші көл ғана.
Жалаңаяқ теңіз кештім жас кезде,
Бала шақтан құмын кештім толғана.
Шөл даланың ұлымын,
Шөл далада көп жүрдім.
Шөл даланың ұлымын,
Шөл даланы төр білдім.
Ұлы Дала –
Шөл даланың ұлымын,
Өркеш-өркеш құмнан өрген бұрымын.
Шөліркеген Шөл даланың көсемі –
Болашақ! О, Болашақ! Сен қандайсың?
Жұлдыз болып алыста жанғандайсың.
Шомылып сәулең Сырдың толқынына,
Аралдың айдынына тамғандайсың.
Жаңғырып жер бетінде жол қалды — ізден,
Жан болмас түп-тамырмен орманды үзген.
Біздің Ғасыр,— дейміз біз,— Біздің Ғасыр,
Біздің Ғасыр өйткені, болған бізбен!
Жамбыл ата, бір ғасыр бұрын менен
Бірге тудың жұлдызды жырыңменен.
Өлеңдерің сырласар ертеңменен,
Өзің болып сөйлейді бүгін де өлең!
Қарады кеудемізден заман мініп,
Кеуледі жәдігөйлік — жаман ғұрып.
Алмастай кесіп түсер ақиқатты
Айтуға жетпей іште табандылық!
Уа, Ильич, қанық ең сырыма сен,
Тұңғиық теңіз едім тұнық әсем.
Баяғы өзің көрген Аралыңмын,
Хат жазды деп қуанған ұлы Көсем!
— Адамға арман бақ па екен?
Атақ, дәулет ат па екен?..
Бәрінен артық нан-тұздай,
Тіршілік дәмі тәтті екен,—
Түн мен күннің арасын
Жалғадым осы жырменен.
Қөздің ақ пен қарасын
Бөліп алған нұрлы әлем.
Көгершіннің басталған сәт азабы,
Дәл сондағы жағдайдан соң, ғажабы.
Теңіздейін тебіренген жанымның,
Құдіреттей өзгерді күй, саз әні.
Үміт үзбес тіршілікке не дерсің,
Тек қашанда көсегесі көгерсін.
Тасты-құмды, асфальт жолдан жем іздеп,
Ертеңіне жерге түсті көгершін.
— Ауруыңыздан айықтыңыз, ал енді,
Үйде-дағы алған дұрыс тағы енді.
Ең әуелі, ең керегі — денсаулық,
Сүю үшін сағынышты әлемді.
Тал түс еді, тас төбеден күн қызып,
Үйір-үйір үйрек-қаздар жүр жүзіп.
«Оқжетпесте» — сексен көлдің бірінде,
Балық аулап ермек еткем бір қызық!
Дүние төңкеріліп табан асты,
Аспан — Жер астан-кестен араласты.
Қапыда құдай құрып, қара басты,
Үйінен безіп шығып жас келіншек,
Діңгектен тамыр тартып жан бабасы,
Бүршіктен көзін ашып бар баласы.
Шебер қол, нәзік саусақ шілтеріндей,
Гүлдейді-ау кестеленіп алма ағашы.
Емдетпеген ем қалмай,
Емші іздеген ел қалмай,
Құтыла алмай ажалдан,
Тәрк етер тағын да,
Сырдан алсаң өмірдің қайнар басын,
Айдыныңа неге құс айналмасын.
Ақынның арманына сай болғасын,
«Толқыны көкке ұмтылған Аралым» деп
Жайнатып жұлдыздарын сылқым аспан,
Ғажайып қара түнім кірпік ашқан.
Тас төбемнен қарайды нұрлы көздер,
Бір үйдің баласындай шұрқырасқан!
Өз күшін өзі болып байқап алғаш,
Тұлғалар қалды өмірде қайталанбас.
Абай мен Пушкин ақын дәл осылай
«Қайталанар» деп ешкім айта да алмас.
Жыр жазу деген затында,
Жұлдыз боп жану түнекте.
Еркіндік қажет ақынға,
Бостандық керек жүрекке.
Кей адамның көңілі
Таудан бұлақ аққандай.
Кей адамның көңілі
Шыңыраудан қауғамен
Адамға артық байлық — әурешілік,
Қызығын көре алмассың дәурен сүріп.
Тіршіліктің қызығы сағынышта,
Сағынышты ғұмырдың сәулесі — үміт.
- Архимед
- Оноре де Бальзак
- Александр Пушкин
- Антон Чехов
Барлық авторлар
Ілмек бойынша іздеу
Мақал-мәтелдер
Қазақша есімдердің тізімі