Өлең, жыр, ақындар

Сыбаға (Этнографиялық дастан)

Қала. Көше. Көліктер құжынаған,
Жылауық қой қаланың күзі де әман.
Терезеден ұмсынып сыртқы әлемге,
Көз алмайды Қасым қарт құбыладан.

Толық

Бәтен балуан

Секілді жылдар жылжып ауыспаған,
Мынау көл, анау орман таныс маған.
Көкшетау, көк тіреген Оқжетпесі –
Батырдың жебесіндей жаңа ұштаған.

Толық

Шернияз

Шернияздың шері бар,
Шерлі қалған елі бар,
Көзінде қанды селі бар,
Аузында зарлы желі, бар,

Толық

Сағыныш

Сағынады кәрісі бар, жасы бар,
Нақ сағыныш қырдан қырға асырар.
Бір сағыныш жан күйдіре өртесе,
Бір сағыныш бір-ақ сәтте басылар.

Толық

Күн еңкейсе, көлеңке ұзарады

Күн еңкейсе, көлеңке ұзарады,
Ел азарда кәрі шал қыз алады.
Заман азса, қылыштай хан бұйрығын
Даңғазаның жел сөзі бұза алады.

Толық

Күн иісі

Бүгін бұл жақта (Семейде) сақылдаған сары аяз.
Маңғыстау шілдесін де сағынады екен-ау, адам деген.
Шыжыған күн. Жер кеткендей жұмсарып,
Ыссы тозаң, ауа күл боп, ұнталып.

Толық

Ақтаудағы аппақ қар

Аппақ, аппақ аққудың
Ақ мамығын таңдап ап —
Себелесе ақ аспан,
Ғажайып шақ, жанға бап!

Толық

Абай сөзі

Ертеңнің сөзін сөйлеп кеше кеткен,
Қазағын адамзаттың шешені еткен —
Қарызға өсім үшін берген пұлдай,
Сөзінің құны күнде өседі еппен.

Толық

Тілек

О, Жаратқан, ризамын сезім берген!
Қандай ғажап, сезіммен көзің көрген!
Тілей алшы жақсылық өзгелерге,
Омақасып жатырған кезінде, Сен!

Толық

Сезім

Сезім... Сезім — мәңгі жас көктембісің?
(Табынтады тірлікті көктем — күшің!).
Аяйтын ем мезгілсіз бүр жарғанды,
"Көктем сезім" күзінде шеккенді шын.

Толық

Ән

Таң да жақын, той әлі тарқамаған,
Шырқа солай, өз әнің шырқа балам.
Ән жұпарын сіңіріп манаурайды
Таң алдында анау бел — қырқа, далаң.

Толық

Ізі өзің атақты қайқылардың

Өнерді сен өмірге балап едің,
Өлең-жырға толы еді жан әлемің.
Талапайлап аузыңнан алып кетті,
Ақкүріш-ау, әніңді қалап елің!

Толық

Жүрек жұтқан ерің мен

Аман қалған ажал оқтан, өлімнен,
Тұрып кеткен салып қойған көріңнен,
Қорқынышқа қылбұрау сап үйреткен —
Жүрек жұтқан, мақтанайын, ерің мен!

Толық

Сағыныш

Еміренген ботасына, жан-ана,
Қанша сүйсе мейірі оның қана ма?
Өкініш-ай, енді ержеткен шағыңда,
Мыңнан бірін қайыра алмау анаңа.

Толық

Бабам салған ән-сарын

Асаулау бұл ағаның әні тентек
Жатыр ма буырқанып, жаны, сенсек
Толқиды күй мұхиттай көкірегі —
Солай деп, Нұрекеңді, таны сен тек.

Толық

Құдағи тілегі

Жарығым, құтты болсын орамалың,
Бұл тілек арман сөзі бар ананың.
Жанымды сары майдай балқытады,
Мөлдіреп анда-санда қарағаның.

Толық

Желкенді қайық

Кішкентай ғана шарана,
Жүректей ерні бүлкілдеп.
Табиғат салған жара ма,
"Жан құйған еңбек" үлпілдек.

Толық

Ауыл таңы

Аралап ем малды ауылды аз-ақ күн,
Әзіл-оспақ, әдет-ғұрып ғажап тым.
Көбі таңсық, ойлап қалдым мен өзім
Санатында бармын ба деп қазақтың?!

Толық

Асау

Тымағыңды басыңқырап киіп ап,
"Шыбын жанды шүберекке түйіп ап" —
Қарғып мінсең арындаған асауға,
Жігіт аты кетті-ау саған сыйып-ақ!

Толық

Кіжіңдейді

Кіжіңдейді екен ғой жарлы кісі,
Жомарттық та, мәрттік те бардың ісі.
Аңызақты, аптапты дала сыйлар,
Саялылау келеді талдың іші.

Толық

Қорқам ба текке

Қате айтсам сына,
Мойында күнә.
Көбейіп кетті
Бұл күнде міне —

Толық

Біз екеуміз

Пейілім менің!
Мен мақтанамын сенімен!
Аллаға шүкір!, кездескен олар теңімен!
Ешқашан, ешбір ұялтқан жоқсың

Толық

Ұлыдан тәлім алған ел

Ей, Ұлы бабам!
Тағы да елдің жатсың ба басын жиып!?
Ұлылыққа мен келдім басымды иіп.
Бұ күндерде түзелді қайран жұртың,

Толық

Ей, адамдар, мен жүрмін ортаңызда

Ей, адамдар, мен жүрмін ортаңызда,
Қыста тоңбай, шөлдемей cap тамызда.
Тағдыр, заман, бәрі де сүріндірмек,
Бар ауырды артады арқамызға.

Толық

Адам мен адам

Адамды адам өсірді, көкке самғатты,
Адамды адам жар етті, сүйіп таңдапты.
Оқ атса бірі оңдырмай жара түсіріп,
Жарасын таңып, біреуі сосын қамдапты.

Толық

Шипа

Әдетім бар оймен әлем кезетін,
Ой толқыннан жер тынысын сезетін.
Ел ұйқыда, сен қамқор боп отырсаң,
Тыныштығын, рахатын сезе түн.

Толық

Құрдастарыма

Із қалмаса артыңда біреу түсер,
Ол несіне шандатып жүрді бекер.
Еске аларлық бір істі тындырмасаң,
Бұл өмірді несіне сүрді десер.

Толық

Сұрақтар

Ағайынды жақтағанда не таптым —
Шатағын шыдай берген төзім бе?
Достар сені мақтағанда не таптым —
Суып тынған ақырында сезім бе?

Толық

Сағынамын

Жүрек сыздай бір жанды сағынамын,
Бұ не ғажап!, тек соған шағынамын.
Көріктіме дана ма батыр ма екен
Кім болса да бас ием тағына мың.

Толық

Шүкіршілік

Алда талай арман бар — сағым-сонар.
Інілер бар аға дер, бағым солар.
Ата дейді, көпшілік, бұ күндерде,
Төрден орын береді, тағым болар.

Толық

Жол үстінде

Ойға батқан мен едім жол үстінде,
Созылатын үш күнге, жол, үш түнге.
Өмір қысқа, таусылар осы жолдай,
Шарасынан сол өмір мол іштім бе?

Толық

Жаңа жылда

Кетті бір жыл төгіп жерге ұл-қызын.
Жетті бір жыл — болашағың, жалғыз үн.
Кетті бір жыл көміп жерге үмітті,
Жетті бір жыл жағып арман жұлдызын.

Толық

Құрманғазы күйлері

Өн бойыңа бал әуен таратылып,
Лаулап, cөніп бал cезім — жаңа, тұнып,
Көрінгенде табиғат анаңдай боп,
Өзің қайта туғандай жаратылып —

Толық

Бойда екі "Менім" бар

Бойда екі "Менім" бар ерегескен,
Жан-тәнімді сонша жыл бөле жескен.
Бірі "Өзің", "Сен — жалғыз" десе тантып,
Бірі "Ел" деп, "Отан" деп танады естен.

Толық

Сыр ашу

Өзіме емес,өзгеге емес — халқыма
Еңбек еттім, бір дем алмай, алқына.
Ұлыма емес, тілек тілеп еліме
Өмір сүрдім жүрек жара, сарқыла.

Толық

Бір уыс топырақ, бір шекім бұлт

Бір уыс топырақ,
Бір шекім бұлт енші алып
Кетсем бе екен
Имандылау жер шалып

Толық

Адамдар

Құда болса әулетің мен нағашың,
Іңкәр сезім тапса тоят, жарасым —
Тамшы қанға жан бітірсе Құдірет,
Адам болып аз ғана күн жанасың.

Толық

Жаным таза

Жаным таза — мақтанышым тірлікте,
Сезім таза — сақтамаймын бір бүкпе.
Жер-Ананы ластамай Ақырға —
Кете алардай бұл өмірді сүрдік пе?

Толық

Бәріңе қарыздармын

Анама қарыздармын! —
Алты рет анау жаққа барып келген,
Сондықтан алты бала жарық көрген
Мен өзім бар анаға қарыздармын —

Толық

Өңеш

Тойып тамақ іше алмаймын
Өңешімнен жаралы ем.
Содан болар, сеземін мен
Тірлік құнын шамамен.

Толық