Өлең, жыр, ақындар

Қырғыз ақыны — Темірқұлға

Қайран өмір жасшылық —
Өтіп барад састырып.
Қыздар өпкен бетімді,
Қыл сақалға бастырып.

Толық

Сүттен тамған дәм

Кешегі майдан дауылды
Жылдарда, келіп досқа мен,
Дүрлігіп тұрған айылды
Көрген едім Ошта мен.

Толық

Қырғыз — менің өз елім

Туыстармен сәлемдесіп, қол ала, —
Көрейін деп келдім бірер қонаға.
Мейман емен, Қырғыз — менің өз елім,
Өз еліне — кісі мейман бола ма?

Толық

Күлкі емес

Оншақты өлең бастырып,
Жаңа көріне бергенде, —
Мақтанып кетсе асқынып,—
Күлкі емес пе білгенге?..

Толық

Кей жолдасқа

Кей жолдастың байқасаң мінез, құлқын,
Кейде — кірбең керілген, кейде сылқым.
Кейде жылы шыраймен жақындасса,
Кейде — сөзге үйір-ақ қиқым-сиқым...

Толық

Келеді, алда жарық күнің

Кейде мені түрлі ойлар мазалайды,
Адамдар көп көңіліңе қарамайды.
Аяғыңа тіке тұрып алға ұмтылсаң,
"Жете алмассың"-деген сынмен қаралайды.

Толық

Сырласу

Ай астында жырменен аймаланып,
Ақтарайын сырымды ойланарлық.
Бір күн өтіп барады, бір күніммен,
Мәңгі бұлай болмасы айдан-анық.

Толық

Жылжыған жыл

Бір-біріне ұқсамай бір күніміз,
Қыс келіп, кейін қарай жылжыды күз.
Өлшеп берген өмірдің өзі бақыт,
Байқамаймыз аңғарып тым мұны біз.

Толық

Тәтті тілек

Өмір деген арпалыс қой дүрбелең,
Өтіп жатыр өмір жалған күнменен.
Кейде сәтті, кейде сәтсіз күн туып,
Жүректегі жан қалауын білмеген.

Толық

Жыр сапары

Сұлу күз. Дала көз тартты.
Ақ тұман ұйықтап тұр құзда...
Жырымыз сол сәт жол тартты —
Туысқан ел — Қырғызға.

Толық

Ленин

Көк арша бұтағында қырау қатқан,
Аяздан көгеріп қар тоңып жатқан.
Бұл жерде, жылы сөзді, жарқын көзді
Төрінде зәулім қала нұрға батқан

Толық

Ленин туралы жыр

«Аврора» сонау бір кез...
Неваның,
Сарайына патшаның
оқ атқаның,

Толық

Таң арайында

Таң саясын құшқалы
Сәулетті сан жыл өтті...
Самғап бақыт құстары,
Жеріме елім гүл екті.

Толық

Бүгінгі кеш

Шадыман кешті бүгін шолғанымда
Шат қала алтын көзді шамдары да
Жарқырап, нұрын төкті, сәуле шашып,
Жайнаған әр үйдің бір шарбағында.

Толық

Өлең — сенің құлың емес

Пысықсынған кей «шыншылға»
Жөн бе, — жырды бұйықтыру?
Қажет дер ем: шын сыншыға —
Өлеңнен де биік тұру!

Толық

Грузин қызы

Екі өзен — сұлу Кура, Арагва —
Тоғысқан ағысының торабында
Көз тігіп тұрды келіп толқындарға,
Жас қызы Грузиннің қарады да...

Толық

Тоңған ай

Қысқы түнде жалтырап
Тоңғандай бейне қалтырап...
Жымия қарап аспанда ай —
Жігітін қыз тосқандай

Толық

Қош келдің

Көктен тосып сүйіне
Жыл алдынан шығып ай,
Жер мұз көйлек киіне,
Жалтырады шыныдай.

Толық

Ақын Әбуге

Әбеке! — Жанға жайлы әр лебізің.
Жып-жылы жақсы жырдай бар мінезің!
Ақындық, мейірбандық жүрегіңді —
Әрқашан сол қалпында қалдыр өзің.

Толық

Сағат тілі

Туар жылдың айы жарық сәулетті
Ақша қарлы сай-салаға шашқан нұр,
Кеудесіне ұшқындарын салюттің
Қадағандай жұлдызды көк аспан тұр.

Толық

Көңіл күйі оянғандай

Бөленген туға бүгін алаң қандай,
Көркіне көңіл күйі оянғандай!
Бір жақтан күздің алтын бояуымен
Сарала ағаш басы боялғандай.

Толық

Күз көрінісі

Көтерілсе аспандай,
Көкте сұрша бұлт көшіп,
Жерге інжу шашқандай —
Күміс моншақ шық түсіп,

Толық

Сүт өзені

Жазғытұры сайлардан
Гүрілдеп өзен аққандай,
Сиырлар тұрған сарайдан
Бір үн шығып жатқандай —

Толық

Кейде көк бұлт ойнақтап

Суық бір күзгі түнде ұйықтап,
Ояна келсең ертеңмен,
Көрінсе көзге — тұйықтап
Қар жамылған жер түннен —

Толық

Ұрлана қарап сығалай

Суық бір күзгі түнде ұйықтап,
Ояна келсең ертеңмен,
Көрінсе көзге — тұйықтап
Қар жамылған жер түннен —

Толық

Өлең

Өлең шіркін — ұялшақ кейде қыздай,
Кейде — қоймас жүректен күйді ағызбай,
Жансыз өлең сезімді суытқандай,—
Басылады жүрекке кейде мұздай.

Толық

Жолдағы ой

Түйді дағы ойларын: —
«Елсің қазақ көшпелі!»
Деді — «Менің арманым:
Жаңарып ел өскені!

Толық

Қырдағы жолда

Үй сыртында бұлқынып
Әне пар ат жегілді,—
Арбаға ақын отырып
Кетті. Алда жол керілді...

Толық

Ақын көрінісі

Сырласып ақын өзімен,
Көз жіберіп қырға алыс,
Қыр суретін сезінген
Жолдама берді жырға алыс...

Толық

Көтерілген тың

Жарқын жүзі жайдары
Келді тағы сұлу май.
Біздің сұлу таңдағы
Табиғаттың сыйындай.

Толық

Дән теңізі

Жаз жадырап жайқалған,
Кезі сарша тамыздың,
Олқы екен деп айталман,
Өскен тыңда дән біздің!

Толық

Ол жерде

Жыртқан жерін соңғы рет
Бір айналып өтті де,
Біздің Коля мөлдіреп, —
Қырға көзін тікті де,

Толық

Тракторшы Николай

Жаңа келген Кубаньнан
Тракторшы Николай,
Еңбегін ел құп алған,
Көтеріпті тың талай!

Толық

Тұңғыш борозда

Солтүстіктен суылдап,
Жылы жаққа құс қайтып,
Боз торғайлар шырылдап
Көктем жырын, ұшты, айтып.

Толық

Туймазы

Башқұрттың елінде
Өткен бір жыл жазы, —
Маған кез келді де:
— Тұрағым Туймазы;

Толық

Ақманай

Ай астында айнадай
Айдын көлің Ақманай,
Толқыныңа ай қарай, —
Аймалап таң атты арай.

Толық

Ақ Еділ

Көріп мен ұнаттым
Ақ Еділ бойларын,
Аққан сан бұлақтың
Көркіне тоймадым.

Толық

Туысқандық жыр

Жерге терең түп тамырын төсеген,
Бір тамырдан өскен бейне қос емен;
Ұлдарына ұқсап қимас ананың,—
Егіз туған секілді бір шешеден.

Толық

Отаныма

Жайқалған егістіктің толқын атып,
Мен тұрмын, жағасында ойға батып,
Қарақшы ордасының топанына
Емес пе ең бір кезде елім тұрған батып.

Толық

Волга-Дон

Кездеспеген ежелден
Бірі — мен, бірі — Волга-Дон,
— Кездесіп бүгін кезеңнен
Толқындар түсті жолға кең...

Толық