Марқакөл
Көрген де, көрмеген бар Марқакөлді,
Атын естіп құштарым арта келді.
Алтайдың алтын арай ару көлі,
Алыстан арбап мені тарта берді.
Сол түнгі аспан тұнық тым,
Ән қалқыған жырақта.
Сол бір ғажап тымық тұн,
Қайталанбас бірақ та.
Қыран бізді көтеріп биіктеді,
Бұлт ішінде ойнаған киік пе еді.
Бөлендім кең даламда бір рахатқа,
Салқын лепті самалың сүйіп тегі.
Сөзімді құп ал достым езу тартып,
Еркіндік музасынан шыңын шалқып;
Арнадым қуғын көрген толғау жырды,
Шабытты бос кезімді сый ғып тартып,
Жігітке құдай берген қиын емес,
Болғаным менің ақын биыл емес.
Бетіне ақ қағаздың салып шимай,
Қиссасын "Гүлшат-Шеризат" қылдым кеңес.
Айтайын аз әңгіме, құлағың сал,
Өлеңге қарапайым болмайды обал.
Бір үшеу жолдас болып шыға қапты,
Солардың екеуі — жас, біреуі — шал.
Жаратқан жан біткенді жаббар халық,
Күнелткен аяқ-қолсыз суда балық.
Бұрынғы замандарда бір ғаділ хан,
Балыхта қылған екен патшалық.
Басқаға бір Құдайдан көңіл бөлме,
Нәпсінің, шамаң келсе, тіліне ерме!
Пәледен басым аман болсын десең,
Бой салып бір нәрсені жақсы көрме!
Кім берді бұл байлықты құдай берді,
Жаратты қолы ашық қып кейбір ерді.
Кәне, біреу берместен тығып бақты,
Қайсысы асты: ақырын ел жұрт көрді.
Иа, Раббы, Жаббар Хақ, Сөйлесін деп біздерге.
Беріп едің тіл мен жақ,
Өсиет айтам халқыма, Жар бола гөр, аруақ.
Бисмилла — әуелден сөздің басы,
Бір күні отыр едім кітап оқып,
Тауарих кітаптарын тәптіш етіп,
Құданың құдіретінің тамашасы
Ойыма бір хикаят келді жетіп.
Жылым - қой, биыл жасым - жетпіс үште,
Өң түгіл, маған жалған жоқ қой түсте.
Өткіздім мен өмірді босқа шаршап,
Салумен ақ қағазға шимай кесте.
Өтіпті Хасен бірлан ол Хұсайын,
Сайраған бұлбұл құсқа мен ұқсайын(ұсайын).
Құлақ сал, ау, жамағат, кеңесіме,
Азырақ өлең шырқап, ән қосайын.
Пайғамбар — Хақ Мұстафа, Құдай дос-ты,
Ғалыға Фатима атты қызын қосты.
Хасен бірлан Хұсайын онан туып,
Күнайыр (Күнәкар) көп үмбетке ара түсті.
Онан (анден) соң Әбубәкір — оның (аның) жары.
"Сыдық" — деп ат қойыпты пайғамбары.
Сіздерден (сізлардан) медет (мадат) тілеп, сөз сөйлейін,
Мен — кәріп (ғарыб): барша жанның күнәһары.
Бисмилла, қалам алып жаздым хатты,
Үміт қып пайғамбардан шапағатты.
Жанаділ шаһарының патшасы
Естиді: "Батыр бар, — деп — Ғалы атты!"
О, Шоң биім, Шоң биім,
Тұғырға қонған сұңқарсың,
Суытып мінген тұлпарсың!
Судан шыққан сүйріксің,
Жылым - қой, алпыс алты тұрған жасым,
Ағарған коп сөйлеумен сақал-шашым.
Жүруден аяқ-қолым жалықса да,
Кез екен домаланып жатпай басым.
Жігіттер, өлмеймін деп , қапы (ғапыл) қалма,
"Іздеген табылмас!" — деп, ойыңа алма.
Жетеді ақыр бір күн іздегенге
Құдайды бір жаратқан естен салма!
Шаштым жұртқа Алланың берген сыйын,
Ешбіреуден ақы алмай жалғыз тиын.
Туған ұлдың қойғанмен атын: "Иосиф",
Мәшһүр болып атану болар қиын.
Көрінген көзге жылы бет емес пе,
Құдайға имансыз құл шет емес пе?!
Адамның тіршілігі - тіл мен жүрек,
Екеуі екі-ақ жапырақ ет емес пе?!
Келмейді, іздегенмен, кешкен бастан,
Қасірет көп, айрылған соң құлын жастан.
Өкініш өткен іске пайда бермес,
Айрылып бір қалған соң қарындастан.
Жігіттен мал кеткен соң, құда кетер
Ауыз, тамыр, - баршасы, жүдә, кетер.
Жігіттен бақыт, дәулет сырт айналса,
Жеріне егін еккен - тікен бітер.
Таусылып сабырым менің түгел бітті,
Аң біткен: адал, арам - бәрі кетті.
Орнына арыстанның қалып қасқыр,
Аңға ертті тазы орнына төбет итті.
Шықпайды ертегісіз жел оңына
Түсейін жарық алып мен соңына.
Ертесі ерте, ешкісі бөрте күнде
Бір сұңқар түскен екен хан қолына.
Бұзып-жарып кешу қылдым талай өрді,
Бір сен емес, "Алты алаш"- түгел көрді.
Сол қалыппен жүрсем жан танымады,
Сонан соң жорта жаздым бұзып түрді.
Бухара- таң қаламын барғаныма,
Өкіндім оқи алмай қалғаныма!
Дүниеден құр алақан мен барамын,
Жете алмай бұ жалғанда арманыма!
Бұл Күлік ежелден ел - ақ едің,
Айтуға ауыз толарлық бел - ақ едің!
Атаның атыменен аруақты боп,
Емгендей екі енені тел-ақ едің!
Ташкентте қаза тапты Әмен өзі,
Көп жұрттың қоя ма тек тіл мен көзі?!
Мән-жайын көзі көрген бастан-аяқ,
Уәлихан Омаровтың айтқан сөзі:
Қан түсті алпыс үште аяғыма,
Оқ тиіп түзде жүрген саяғыма.
Көп сойлеп ғақыл-естің жоқтығынан,
Кетіппін тағы түсіп баяғыма.
Қозғанға татулықты ауызға алдым,
Ақ өзек, Бүркіттіге қадам салдым.
Өліге бата, тіріге көңіл үшін,
Қаңбақтай жел аударған Момын бардым.
Қолыма хат жазғалы алдым қалам,
Құбылып толқын боп тұр күллі ғалам.
Буылдырып құрбыларға өрнек үшін,
Кетейін бір сөз сөйлеп, келсе шамам.
Ит дүние, мұнша неге олақ болдың,
Ұстауға құйрық-жал жоқ, шолақ болдың.
Дүниеде жолдас болған достарыңның
Ит дүние, бәрін бірдей тонап болдың!
Арғы атаң мұсылманның (мұсылманның) ағаштай-ды
Қылғаның бір сапар ғамал жанаспайды.
Ту болған Орта жүзге, хан сұлтаным,
Сіздерге хыртиб айтсам, жараспайды!
Кіршіктен тап-таза ғып үсті-басын,
Қылшықтан жырақ қылып ішкен асын.
"Осындай тәрбиемен тұрса зайып,
Жігіттің бекер өтті,- деме-жасын!"
Бір емес, екеу емес, көп айтыпты,
Әңгіме ететұғын деп айтыпты.
Дүниенің ең артығы жалғандағы-
Нәрсе[сі] үш-ақ түрлі деп айтыпты.
Жылым - қой, тауық жылы мен үш жаста,
Кәріплік [Ғаріплік] бұл жалғанда біздің,
Айырылып ел-жұртынан көшіп әкем,
Қыстаған Қызылағаш, Бұзаутасқа.
- Джон Максвелл
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
- Асқар Сүлейменов
Барлық авторлар
Ілмек бойынша іздеу
Мақал-мәтелдер
Қазақша есімдердің тізімі