Өшпенділік
Күйіндіріп,
Беталды бөскен қылық,
Көкіректі тәкаппар
Тескен күдік,
Көмескі тартып кеткендей сірә,
Көшелі кісі – бұрынғы ұғым,
Көшпелі дәурен сынығы асыл,
Есінде жоқ-ау бүгінгі ұлдың!
Қазақ десе қаның қызып,
Тулай ма осы жас жаның?!
Туламаса,
Туған елге жат боп бара жатқаның,
Сенің маған өкпелеуге хақың бар,
Менің саған өкпелеуге хақым бар,
Сенің мені кешіруге хақың бар,
Менің сені кешіруге хақым бар!
Несібесін шұқып терді ел тары ғып,
тары десе – қарайды елдің бәрі ұғып.
Ұғу түбі – әрі қайғы, әрі үміт.
...Соның бәрін жеңіп келсең, кәрілік,
Тамшы терді сығып алып денеден,
жұлдыз қылып жағайыншы деген ем...
Оу, көк аспан тесіліпті-ау тегенең,
Тегенеңде құюлы екен көп өлең.
Сан-сан айлар өткен сайын, сан айлар,
ағарады сақалдар мен самайлар.
Адам шіркін қартаюды санайды ар,
айлар, айлар, барады өтіп сан айлар.
Сенің, туған жер, деміңді бір алған
сеземін мен таңғы самал, мұнардан.
Бір басылып, бір шыққандай, көкірегің
шоқалдар мен төбелерден құралған.
О! Мөлдір аспан, мөлдір аспан!
сен егерде көзі болсаң адамның.
үйренер ең ұшқын аулап, сыр бағып.
Қабат-қабат тұнар болса саған мұң,
Тас қабырға бара жатыр шегініп,
Балуан қолдар бұрғылады, құлатты.
Тас қабырға бара жатыр шегініп
Жолаушының көкжиегі сияқты.
Ұйқы жаншып қажып қалған денені
Келеді алып тіршіліктің өлеңі.
Келеді әне, қайсарлығы шахтердің,
Әзілі мен анекдоты келеді.
Шахташының аспаны да қап-қара,
жұлдыздары жарығырақ жанады.
Жыртылсын бір қоп-қою шаң – жабағы,
көтер, достым, жұлдызыңды жоғары!
Еске алып ем:
Қарағанды бір қараған секілді
күйе басқан кірпіктерін сәл ашып.
Содан кейін… менің қоңыр бетімді
Ей, бауырым, өзім жәйлі, мен жәйлі
Тағы да бір жыр жазбасам болмайды.
Өзімшілдік дейсің бе әлде ондайды?
Жоқ, ағайын, мұның миға қонбайды…
Қызық, қызық қарап тұрсақ «қасіреті» мұның да,
тұңғыш шыққан гүл секілді махаббаттың тыңында.
«Ақсары қыз», «Қара қыз» – деп жыр жазады ол дамылсыз
әйелінен басқа адамның атын білмейд, шынында.
О, табиғат, мені о баста жаратарда кісі ғып
Алып па едің ең әуелі мына жәйді түсініп:
Бұдан бұрынғы адамдарға ұқсамай ма бұл өзі,
Ұқсамай ма күлгендегі көзі, қасы… мінезі?
Иә, бұл төбет қой, көк төбет,
Мойнына көп салды шынжыр дақ.
Көрген жоқ өмірге ол өкпелеп,
Шынжыры тұрсын тек сыңғырлап!
Тауға қарай келемін, тауға қарай,
Дария-самал алдымнан аңқып ақты.
Тауға қарай беремін, тауға қарай,
Күндерім де алдағы тау сияқты.
Қайда ғана, қайда ғана, қарама,
Ұшып жатыр жапырақтар сарала.
Ойнайды олар туған жердің жүзінде,
Ей, табиғат, күзің бе бұл, күзің бе?
Қане, достар, қимылдалық күн қызбай –
Тер шығады – жел соғады бір мұздай.
Мынау алқап өзінше бір аспан ғой,
Шөмелелер – жұлдыздай.
Күн шыжып тұр… бұлт келеді жөңкіліп,
Бір салқындық болғай деймін мен тұрып.
Бүкіл алап шыр еткендей болады
Тиіп кетсе ботинкаңның табаны.
...Көгіс тартып тұр безеріп қыр үсті,
Қоя аурудан айықпаған баладай.
Кәрі шыңдар бір-біріне суысты,
Суық сәуле кезіп жүрді жағалай.
Тау төсі ақ көбік, ақ айран –
Қара бұлт жалайды жата қап.
Аспанда жүзеді ол дақ болып қарайған,
Сол үшін бұлт деген атақ ап.
Алатау ақ кеуде, ай-құлып,
Ақырын еседі түн лебі.
Аспанмен бірге ол қайғырып,
Аспанмен бірге ол күледі.
Көкпеңбек, жер де көк, көк те көк,
Көңілдің шыңынан қарғыды үн.
Табиғат анаға өкпе жоқ:
Бір түске бояпты барлығын.
Өзенін өргізіп тау алса ғана,
Қарайды қарауытып сан салаға.
Қайтеді ей, мына толқын, құла толқын
Жартастың төсін сорып тамсана ма?
Күншығыс қызыл туын көкке байлап,
Дір етіп нұрға балқып тоқтады аймақ.
Мойыны ұзарыпты қарт шыңдардың,
Мұнартып күншығысқа көп қарайлап.
Сағымды таң, самала таң, нұрлы таң,
Тыныштыққа қарауыл боп тұр бұтаң.
Боз сәулеге беті-қолым жуып ап,
Сұлулықтың мөлдірінен бір жұтам.
Уылжып тұр, күмілжіп тұр бар маңай –
Көктем деген осы екен ғой… арман-ай!
Гүл төсіне қонақтаған көп бояу
Көз шіркінді қояр емес арбамай.
Көк те жұлдыз, жер де жұлдыз – бәрі ұшқын,
Жұлдыздардың сәулесімен жарыстым.
Тербеледі теңіздері сәуленің,
Сол теңізге батып-шығып әуремін.
-
- Архимед
- Оноре де Бальзак
- Александр Пушкин
Барлық авторлар
Ілмек бойынша іздеу
Мақал-мәтелдер
Қазақша есімдердің тізімі