Өлең, жыр, ақындар

Апыр-ау, ұлға жағын, құлға жалын

Апыр-ау, ұлға жағын, құлға жалын,
не болып бара жатыр бүл қазағың!
Тәңірім аз деп жүрме,
кеше көрген

Толық

Бұл да өмір...

Миуалы жазды көрдік, күзді көрдік,
әзірге осы боп тұр біздің ерлік, —
ойласам — ойладым да бас аманын,
оғаш іс жасамадым Сіз күлерлік.

Толық

Мына заман қай заман — түлкі заман

Мына заман қай заман — түлкі заман,
түлкіңіздің, тәңірі-ау, сұрқы жаман,
қысылмайды түктен де, кеміріп жеп,
өліктің де біткен бе ұртына жан?!

Толық

Мезгілінде бере алмаған Ерге дем

Мезгілінде бере алмаған Ерге дем.
пейілі кең,
зейіні кем елден ем,
қайығым да қала берер қайырлап,

Толық

Жерді сат!

— Қарсымыз! — деп қаһармен айта алмасақ ел құсап,
өнбес дауды қуып та керегі не енді ұсақ,
керіп өңеш, кеңірдек жырта бермей, ағайын,
"қатын-бала қамы" деп,

Толық

Бұл неткен ел, неткен ел?

Бұл неткен ел, неткен ел?
Қасың да жоқ кектенер,
Досыңда жоқ өкпелер,
Бар ашуың

Толық

Өмір мен өлім

...Жұлдыздай ақты қырда,
жүзді көлде,
бермеді тірлігінде тізгін ерге,
сал да өзі,

Толық

Мына заман — қай заман

Қорықпайтын қылыштан,
жасқанбайтын найзадан,
арқа-басы құрысқан
мына заман — қай заман?!

Толық

Ардагер сөзі

"Еркелеп" тағдыр маған, ерғашты ғып,
желкелеп, жетпіс бес жыл жер бастырып,
кеудемнен
кертіп алып,

Толық

Үміт

Үміт,
үміт, —
үзілмейтін сорлы үміт,
жалғадым ба

Толық

Адам адам болғалы...

Адам адам болғалы келе жатыр алысып,
жүгірген аң, ұшқан құс — барлығымен жарысып,
ажырасып,
табысып,

Толық

Аңырақай

Жалпақ далаң
жаншылып жат табанға,
қара бұлттай қалмақ-ит қаптағанда,
ардағыңды, арыңды,намысыңды

Толық

Алакөлге шақырғанда

Байтақ жатқан Алакөлдің аралайын қай ауылын,
бәрі менің бауырларым, бәрі менің аяулым.
"Немен келдің?" —
деп те менен жөн сұрасып жатады ел,

Толық

Туған жер

Айдын көлім — айбынды елім—ұраным,
асқақ әнім, тас қамалым — тұрағым.
Сенсің менің сарқылмайтын сағыныш,
тартылмайтын таза тұнық бұлағым.

Толық

Назгүл

Ауыл жаққа бара қалсам бәз-бірде,
әзіл айтқым кеп тұрады Назгүлге:
"Мен де саған басы байлы бол" демен,
қасыма еріп жүрсеңші, деп, аз күнге!"

Толық

Бір басымның мұңы емес торығарым

Бір басымның мұңы емес торығарым,
елдің қамы еді ғой қорымағым,
жамау болсам деуші едім жыртығына
жөні мәлім жұртымның, соры қалың.

Толық

Ірі де емес еді елден денем

Ірі де емес еді елден денем,
жерім де жоқ кергіген, кердеңдеген,
қалайша қыр көрсетіп шыға келді
келімсек көкесіне сенген немең?!

Толық

Көтеріліп ұша да алмай көкке бір

Көтеріліп ұша да алмай көкке бір,
ертең деумен,
өртенбеумен өтті өмір,
айналамның бәрі ығысқан айбын да,

Толық

Итке де қалай ғана: "Үрме!" — дейсің

Итке де қалай ғана: "Үрме!" — дейсің,
жабасың кімнің аузын, бүрмелейсің,
көмейін тығындар ең,
"мығымдар" ең,

Толық

Барарың, бармасыңды қалта біліп

Барарың, бармасыңды қалта біліп,
жатқаны той да тарқап,
тарқап үміт,
қастандық —

Толық

Ит жоқ жерде

Ит жоқ жерде —
шошқа да үріп қораға,
би жоқ жерде
құл жүреді жораға, —

Толық

Қашан да

Қашан да
бір жақсы орын тиіп төрден,
қарадым кісі бойы биіктерден,
туғалы дойырдан да,

Толық

Өзімді-өзім қорғадым

Өзімді-өзім қорғадым,
өзімді-өзім қолдадым,
ыстыққа да күйгенмін,
суыққа да тоңғамын.

Толық

Диалог

— Жазушының...
Абайға дейінгісі?
— О — нау ғой!
— Абайдан кейінгісі?

Толық

Ауыр тиіп өмірдің өткелдері

Ауыр тиіп өмірдің өткелдері,
арғымағым арыды,
көп терледі,
жетпей қалып жүреді созған қолым

Толық

Көкірегіме тұтқиылда кеп кірген

Көкірегіме тұтқиылда кеп кірген,
қылыштасып қара құйын — көп мұңмен,
қуанышқа жету үшін бүгінгі
қаншама бір қан майданнан еттім мен.

Толық

Үндемейсің...

Жоққа бола тағы да ерегестік,
енді осылай ұлғая бере ме өштік?
Өлтірсеңші айтып-ақ, үкімімді

Толық

Кешегі келте мойын нән қарақшы

Кешегі келте мойын нән қарақшы,
сені де, қолдан келсе жалдамақшы,
жат жерде қайыр қылып,
қатарына ап,

Толық

Сен — тойып кекіретін едің

Сен — тойып кекіретін едің,
мен — тоңып секіретін едім.
Сен — алқына беретін едің.
мен — тартына көнетін едім.

Толық

Өлгендерді тарта берме көлденең

Өлгендерді тарта берме көлденең,
Өмір заңы ол — сен де өлесің, мен де өлем.
Марқұмдарды мақтай беріп не керек,
Тірлігінде түк бітіріп көрмеген.

Толық

Тіршілік тұнығынан қанып ішкім

Тіршілік тұнығынан қанып ішкім
Келді ме,
осы жолы алып-ұштым,
Жанымды барады өртеп, қарағым-ай,

Толық

Кенеттен ісіп-кеуіп бола қалған

Кенеттен ісіп-кеуіп бола қалған,
көңілім қалып-ақ тұр со балаңнан.
Тұратын басын шұлғып, "ләппайлап",
бірі еді жүгірмектің домаланған.

Толық

Үндеме

Қолдан келсе — үнсіз кел, үндемей кел,
үндемесең болғаны — күндемейді ел.
Айқай түгіл әзірге сыбыр қалып,
жыбыр қағып қаншама тұр көмейлер.

Толық

Түгі жоқ кете қойған ұпайының

Түгі жоқ кете қойған ұпайының,
бірі еді күні кеше сыпайының,
сызданып шыға келді,
аяқ асты

Толық

Айта алмайтын өзінің атын айқын

Айта алмайтын өзінің атын айқын
әлдекімді қолпаштап, апыр-ай, тым,
хан көтеріп алдым ба қайдағы бір
бозөкпені боғыма татымайтын?!

Толық

Қолданып (қолдан келер) біткен емін

Қолданып (қолдан келер) біткен емін
кісідей күңіренем деп күтпеп едім, —
қазақтың жалқы туар бір ақыны ек,
болмай тұр со қазаққа түк керегім!

Толық

Аңсау

Дариға-ай, қызығындай құралайдың,
барады-ау бастан ауып бұлағай күн, —
қол бұлғап қала берген жастық шақтың
жабысып, жабығынан сығалаймын.

Толық

Әнші құсым

Орнынан қозғалақтап ұраншы ұлыс,
бергеннен құлан иек қышаң шығыс,
түбінен тереземнің шыр-шыр етіп,
шырылдап оятып жүр бір әнші құс.

Толық

Теріс қарап түксиіскен, түнерген

Теріс қарап түксиіскен, түнерген,
Не жақсылық күтем дейсің бүл елден.
Еркіндікті алсақта ойып ортадан,
ескілікті аңсап қойып жүрем мен.

Толық

Жау шықты ма, біле алмадым, іргеден

Жау шықты ма, біле алмадым, іргеден,
біле алмадым, қайда барып күн көрем,
жан-жағымды қарманумен қарашы
келе жатқан сияқтанам түнде мен.

Толық