Өлең, жыр, ақындар

Жусаған жусандарым, изендерім

Жусаған жусандарым, изендерім,
кімге айтам қу жанымның күйзелгенін,
Күні-түн ауыр ойлар илеп анық,—
барлығын билеп алып —

Толық

Сен түгіл

— Сен түгіл,
ал ар еді көкми ұғып,
қалайша түсінбейсің!— деп түйіліп.
Апыр-ай, ауыр-ауыр сөздер айттың,

Толық

Жасамай саған ғұмыры айбар

Жасамай саған ғұмыры айбар,
жатып атқанға не дерсің?
Жұтынып тұрса сұмырайлар,
жұртым-ау, кімге сенерсің?

Толық

Булыға ма көмекейде көмескі үн

Булыға ма көмекейде көмескі үн,
көңілімде күте қояр жоқ ешкім,
Тәттілігі тағы бардай шын аңсап,
бір адамды сағынардай емеспін.

Толық

Ағаш ат

"Жарашы деп пайдаға",—
ағасы атқа мінгізді.
Бұл да қарап айнала,
құлға балап жүр бізді.

Толық

Жайым да мәлім, күйім де

Жайым да мәлім, күйім де,
бесінге қарай күн ауып,
оңаша жатып үйімде
ойланған болам бірауық.

Толық

Жаратылыс жайлы жыр

Әніме ел құлағын елеңдетіп,
жүрсем де қиын-қыстау белеңді өтіп,
тәніме алақанын жайған анам,
мен бірақ қайда барам сенен кетіп.

Толық

Тірлігімнен тук өнбей

Тірлігімнен тук өнбей,
тілім неге байланды?
Жан-дүнием түгелдей
жаңғырыққа айналды.

Толық

Бәрі жалған

Бәрі де жалған бүгін,
жалған бәрі,
баспайтын өтірікке жан қалмады.
Болмаса үлкенде — ұят

Толық

Көктемгі жыр

...аяқ асты жылып күн,
елжіретіп, келді жетіп қылықтым,
ызғарды да,
мұз, қарды да кешегі,

Толық

Қазығына қайта айналып күреңім

Қазығына қайта айналып күреңім,
қарап жүріп қажыды ма жүрегім,
құтырғанның күлкісінен қорынып,
жұрт ішінен таппай қойдым бір емін!

Толық

Көсіліп те кете алмай

Көсіліп те кете алмай,
шешіліп те,
бағындырып қойған соң не шірікке,
жұрт тынышта,

Толық

Түлемедім, қаншама

Түлемедім, қаншама,
жүдемедім,
үйіріліп ұршықтай,
үдегемін,

Толық

Ұятты да, арды да

Ұятты да, арды да,
айырбастап айлаға:
қара салмай алдына,
қарқ болды пайдаға.

Толық

Жан қайда?

Түңілем бе,
жүгірем бе шалғында,
бүгін елге ұнамай да қалдым ба,—
ырызығын айырып жүр ағайын,

Толық

Арқамды ауық-ауық аяз қарып

Арқамды ауық-ауық аяз қарып,
ағайын,
азғанда да,
жай азбадық, —

Толық

Кім аңсар

Өттің бе, түн?
Өттің, түн,—
қамықтырып,
қайғыртып,

Толық

Бәрі бекер

Қыдырып, қыз-дүние, тізіле көш,—
үздігіп көрген жоқпын үзіп өңеш,
мүмкін-ау үдеуі де,
жүдеуі де, —

Толық

Қалса қарыз өтелмей

Қалса қарыз өтелмей,
қарғамас па ел кейін,—
бүгін өле кетердей,
күңірене бермейін.

Толық

Не шығар?

Бүлініп біржолата ел дегенің,
не болар енді келіп жөндегенің,—
асығып азаматы айдалаға,
басынып бара жатса пенделерің.

Толық

Жұрт едік қандай

Жарыла жаздап ызадан,
жаныма бәрі, батады:
Жиылып келіп жүз ағаң
бір итті мақтап жатады.

Толық

Қаймығады

Тірі жанның берместей біріне есе,
көкірегім зор еді күні кеше,
ұрандаса кетуге әзір едім,
қайраты бар қазақтың ұлы десе.

Толық

Сені ойлаймын

Алдыңғы күн сағындым көздеріңді
Менен басқа байқап жүр өзге кімді?
Түрлі ойға шырмалып таңға дейін
Сағынышын жамылып көз де ілінді

Толық

Қилы күндер

Кешелер мынау аспанды
тұрғандай едім мен тіреп.
қилы бір күндер басталды,—
тірлігім кетті тентіреп.

Толық

Қозы мен Баянды қайтеміз?

Салқынынан ақпанның шыға алмай көктем
Естеліктер ендігі құралмайды өткен
Төлеген мен Жібектей сүйгің келеді
Қол ұстасып адамша жүре алмай кеткен

Толық

Әрнеге еміндіріп, елеңдетіп

Әрнеге еміндіріп, елеңдетіп,
бара ма боқ дүние менен де өтіп,—
қашан бір төрт құбылам болды бүтін,
шықпады-ау, соңғы үмітім,

Толық

Ойдан-қырдан жиналған

Ойдан-қырдан жиналған,
Ойһой, неткен көп құдай!
тіліме еріп,
иланған

Толық

Елдігің де ерсілеу, ерлігің де

Елдігің де ерсілеу, ерлігің де,
еркелеймін, ағайын, енді кімге?
Түбі неге соғар деп, бұл қылықтың,
күңірене беремін мен бүгінде.

Толық

Жын ұрып па жамандап?

Тұратын көңілінде шуақтап ән,
ұлың ем үмітіңді туа ақтаған,
Жұртым-ай, барасың ба майдаланып,
шіркін-ай, қайда барып қуат табам?!

Толық

Қалғыма, көңіл

Ой жібермей ырым-сырым дегенге,
сенетін ем,
еретін ем тек елге,
Елемедім

Толық

Ойладың ба?

Болатынын ойладың ба ертең не?
Бұғармысың, шығармысың сен төрге,
әлде құдай ұрар ма екен алжытып,
әзірейіл тұрар ма екен желкенде?!

Толық

Күні кеше

Күні кеше (сөзіме сенші, күнім!)
көргіш едік кісінің кемшілігін,
тергіш едік құрбының кемістігін,
ағаттығын ағаның,

Толық

Сені ме?

Сені ме бір...
деумен-ақ,
сені ме бір!..
сергелдеңге түскені-ай сері көңіл!

Толық

Өкпелеме

Ұната ма өзіңді, жек көре ме,—
ренжисің ол үшін кепке неге?
Көңіліңді қалдырған досыңа да,
қасыңа да бекерге өкпелеме.

Толық

Кісінің кешпейтін ем пенделігін

Кісінің кешпейтін ем пенделігін,
күмілжіп отырғаным мен де бүгін,—
бар аймақ осы күні ірі тұтқан,
қарайлап көңіліне төрдегінің.

Толық

Жәлап қатын,..

Жәлап қатын,..
жәдігөйлер,
ұрылар
маған да күн көрсетпейтін түрі бар...

Толық

Дәлеледеп келем

Ұнатам әлі тазаны ғана,
түгім жоқ, досым, өзгерген,—
өмірдің ащы азабына да,
мазағына да төзгем мен.

Толық

Айтыс

Күдік бар бір көздерде,
бірінде үрей,
Дүрілдеп пысықтар жүр бұрынғы кей.
Салдыртып Сарыарқадан Сал келіпті,

Толық

Жеті ата жыры

«Жеті атаңды білесің, бе?» деп
сұраған ауыл қартына жауап бере
алмай қысылып қалдым»,— деп еді
ұлым бірде маған...

Толық

Жастығың өтіп барады-ау...

Жастығың өтіп барады-ау...
Теріліп бітпей гүлдерің.
Өріліп бітпей бұрымың,
Бақыттың кешіп бір көлін

Толық