Өлең, жыр, ақындар

Мұхтар Мағауин

Көрінгенге етпеген сөзді шығын,
Ері қайсы, білуші ем, ез кісі кім.
Ал Сен болсаң, қашанғы хас шеберсің
қашап жатқан жалықпай өз мүсінін!

Толық

Басқадан орның бөлек бір тұлғасың

Қашаннан ойың өрде, төрде көшің,
Аралап алпыс асу бел-белесін,
Арқаңа қара нардың жүгін артып,
Алдында аламанның сен келесің.

Толық

Әбілмәжін Жұмабаевқа

Әбеке, Сіз бір ақылды ағасыз,
бастық болдым деп бақырмағансыз,
қарауыңызда жүрген інілеріңіздің
біреуіне тізе батырмағансыз.

Толық

Жүрек туралы жыр

Жұмекен рухына
Аяқ асты не болды бұл, ұқпадым,
қас қағымда дем де шықпай, бітті әлім,
Көрем деген кім бар еді тіріде

Толық

Кісі

Өмірі де жайдары, көңілі де жайдары,
келе жатыр килікпей кикілжіңге қайдағы,
жауына да жұдырық сілтеп көрген жері жоқ,
ақ қағаздың үстінде аяқталып майданы.

Толық

Карта ойнау кезіндегі Тұманбай көкеме мінездеме

Столыңды саусақпен сырт еткізе қатты ұрып,
қиғаш тастап картасын, қырын қарай лақтырып,
қолы жүріп бергенде күлмең қағып Тұмекең,
әндетеді-ау дейсің бір арғымақ жал ат мініп.

Толық

Аяулым

Ұмтыламын сіз үшін,
Салдықтан Серілікке.
Әсемдігіңді сипаттауға тіл жетпейді.
Тартады мені шешендік пен ерлікке.

Толық

Еркеғали ағама

Баяғыдан бағынған әміріңе
жүріп тұр ғой билігің бар ініңе,
атақ-даңқың аспандап кетті бүгін,
жетті бүгін алты алаш қадіріңе!

Толық

Байеке Қадіржановтың рухына

Байеке Қадіржанов — қадірлі аға,
бай едің санаға да, сабырға да,
Айдынды Алакөлдің жағасына
Келдіңіз қайта оралып, дабыл қаға.

Толық

Ағам бар еді

Ағам бар еді мір тілді,
Жағам бар еді — жыртылды!
Қан жылап тұрған жүрекпен
Жұбатам қалай жұртымды?!

Толық

Қасым аға

Жүре алмайтын біреуді арқаламай,
Ел деп туған еңіреп мәрт ағам-ай!
Селкілдемей жеттің-ау сексенге де,
Қарын да бар қалпында, қалта да бай.

Толық

Мұқаметжан Қаратаев рухына

Асып-тасып, ақтарыла кемерден
Қызынғанын көре қойған жоқ ем мен.
Анық басып, ақырындап жүріп-ақ,
Жоғарырақ тұрушы еді көп елден.

Толық

Тас мүсіннің түбінде

Батырға балап өткен есер ұлын,
Қанекең сойы еді ғой кешегінің,
не дер ем тұтқиылдан тілге келіп:
"Қарағым, қалайсыңдар?" — десе бүгін.

Толық

Қаныш аға

Ақыл-ойдан жүк тиеп теңіздейін телегей
Желді күні желкенсіз жеке жүзген кемедей,
Менменсінген Мәскеуді, Парижді де такаппар
Таң қалдырған кім еді,

Толық

Ғабит ағаға екінші өлең

Отын барып үрлеймін де өзгенің,
У боп бойға тарады ма өз демің?
Сал-серісін жырлап кеттің қазақтың,
Қыз да құшқан,

Толық

Ғабит аға

Қалпында бірде кердең, бірде менмен,
ұқсамай өзгелерге күнде көрген
қайда да биігірек тұрушы едің
айнала биікпіз деп жүрген елден.

Толық

Қажымұқан

Батырындай бағалап бұрынғы өткен,
аңыз етіп әкеткен қырым көптен...
Айға қарап есінер арыстаным,
алысқанын алдында дірілдеткен!

Толық

Мағжан

Өз көрін өзі барып тірі қазған,
армысың,
жыры маржан
Ұлы Мағжан,

Толық

Бақтыбай

Жеткен соң үнің көкке,
жырың көпке,
атағың шығыпты ғой дүрілдеп те,
көздерін бақырайтып хан-төренің,

Толық

Албан Асан ескерткішіне

Армысың, Қарасаздың қалың елі,
Бармысың салқын самал, сары белі!
Жансүгір Ілиястың жерлесі едім,
Жатсынбай, жақсы ұлым деп таны мені!

Толық

Жамбыл

Ақыны ма арғынның, батыры ма найманның,
түп атасын тексеріп, келді демей қайдан кім,
алты алаштың аруақты атасына парапар
тастамайтын аузынан батасына айналдың!

Толық

Абай ескерткіші алдында

Дәрежем болмаса да дүрілдеген,
бірімін мықтылардың бүгінде мен,
айыпқа бұйырмасаң,
Абай аға,

Толық

Батыр баба

Азбап па деп ұрпағы, тозбап па деп кең далам,
кімдер бастап келді деп осы күнге елді аман,
Зая кеткен жоқ па деп, төгілген қан, тамған тер,
қарап тұрған сияқты Қабанбайдай Ер бабам.

Толық

Десеңші енді бірдеңе

Десеңші енді бірдеңе...
жап қала ма бұққанмен,
шыдай-шыдай шындықтың ыңыршағы шықты әбден.
Ырду-дырду айнала,

Толық

Талдықорған қайтадан облыс орталығы болғанда

Басылып бұрынғыдан сәл-пәл еңсең,
бұйыға қарап қалып қанша келсем,
көңілің күнге толар осы күнді
көптен-ақ, Талдықорған, аңсап ең сен!

Толық

Мен де тұрам

Мен де тұрам
сен тұратын қалаңда,
жолығамын жақсыға да,
жаманға,

Толық

Сері ме

Сері ме,
селтеңі ме,
пері ме едім,
байыппен бағалапты мені де кім, —

Толық

Аламан. Арғымақ. Күйші бала

Пай-пай, о-ой!...
Екпіні үйді жығып, жар құлатқан,
селтиіп, соңындағы ел шанды қапқан,
қарадай қалтырайды

Толық

Биікке біразырақ өрлеп алған

Биікке біразырақ өрлеп алған,
бірісің жақсылардың Сен де бағлан,
ебім жоқ ел сияқты демесеңіз,
жерің жоқ ештемеден кенде қалған.

Толық

Апыр-ау, ұлға жағын, құлға жалын

Апыр-ау, ұлға жағын, құлға жалын,
не болып бара жатыр бүл қазағың!
Тәңірім аз деп жүрме,
кеше көрген

Толық

Бұл да өмір...

Миуалы жазды көрдік, күзді көрдік,
әзірге осы боп тұр біздің ерлік, —
ойласам — ойладым да бас аманын,
оғаш іс жасамадым Сіз күлерлік.

Толық

Мына заман қай заман — түлкі заман

Мына заман қай заман — түлкі заман,
түлкіңіздің, тәңірі-ау, сұрқы жаман,
қысылмайды түктен де, кеміріп жеп,
өліктің де біткен бе ұртына жан?!

Толық

Мезгілінде бере алмаған Ерге дем

Мезгілінде бере алмаған Ерге дем.
пейілі кең,
зейіні кем елден ем,
қайығым да қала берер қайырлап,

Толық

Жерді сат!

— Қарсымыз! — деп қаһармен айта алмасақ ел құсап,
өнбес дауды қуып та керегі не енді ұсақ,
керіп өңеш, кеңірдек жырта бермей, ағайын,
"қатын-бала қамы" деп,

Толық

Бұл неткен ел, неткен ел?

Бұл неткен ел, неткен ел?
Қасың да жоқ кектенер,
Досыңда жоқ өкпелер,
Бар ашуың

Толық

Өмір мен өлім

...Жұлдыздай ақты қырда,
жүзді көлде,
бермеді тірлігінде тізгін ерге,
сал да өзі,

Толық

Мына заман — қай заман

Қорықпайтын қылыштан,
жасқанбайтын найзадан,
арқа-басы құрысқан
мына заман — қай заман?!

Толық

Ардагер сөзі

"Еркелеп" тағдыр маған, ерғашты ғып,
желкелеп, жетпіс бес жыл жер бастырып,
кеудемнен
кертіп алып,

Толық

Үміт

Үміт,
үміт, —
үзілмейтін сорлы үміт,
жалғадым ба

Толық

Адам адам болғалы...

Адам адам болғалы келе жатыр алысып,
жүгірген аң, ұшқан құс — барлығымен жарысып,
ажырасып,
табысып,

Толық