Өлең, жыр, ақындар

Мереке Құлекенов

Бiлемiн, Хақ тағала сүйенiшiң!
Сонда да өртенедi, күйедi iшiң, –
Өйткенi Бөкен бидiң ұрпағысың,
Өйткенi Махамбеттiң жиенiсiң.

Толық

Бозторғай

Тұла бой, жүйке, тамыр шымырлап тұр,
Құлағым, сана, миым шыңылдап тұр, –
Шошынған жұдырықтай жүрек құсап
Бозторғай дала үстiнде шырылдап тұр!

Толық

Бояулар құпиясы

Даңқы әлем шарлаған
Құндылық боп, қымбат боп, –
Ойды, көздi арбаған
Тұр мұнара жұмақ боп.

Толық

Тай қазан

Осы қазан ғажабы ғой ғажаптың,
Осы қазан қазаны ғой Азаттың...
Тұрған үнсiз ғасырларды қайнатып
Бұдан берiк қазаны жоқ қазақтың.

Толық

Түркiстан

Төрт қақпалы Түркiстан!
Айдарым да өзiңсiң,
Айбарым да өзiңсiң!
Алынбайтын қамалдай,

Толық

Бекболат Тілеуханов

Қарға бойлы Бекболат!
Түйдек-түйдек құйылған
Екпiнiңе жете алмас
Ұшқан құс пен шапқан ат, –

Толық

Әбіш Кекілбаев

Қара нардай қатептi
Алп, алп басқан, алп басқан.
Маңғыстаудың жерiндей
Маңдайы биiк марқасқам!

Толық

Ішінде жыланы бар адам

Қауiп пенен қатер жатқан күшiнде,
зымияндық, сұмдық жатқан iсiнде, –
тойымы жоқ, қойымы жоқ ғұмыры
адам көрдiм жыланы бар iшiнде.

Толық

Шегірткелер

Ойлаумен әрбiр сағат, әр күнiмдi
ар жылап, жүрек күйiп жан бүлiндi...
Бұлт болып шегiрткелер қаптап ұшып
жалмауда астығымды, шалғынымды.

Толық

Әулиеге түнеу

Бiр қиянат жасамаған бiреуге,
Шын берiлген ақ неиеттi тiлеуге, –
бiр топ адам жалбарынған, жалынған
Әулиеге келiп жеттi түнеуге...

Толық

Қалтай Мұхамеджан

Қазақтарға келмесе де түр-түсi,
қазақшаға ағып тұр ғой бұл кiсi...
Осы адамда, осы жанда жатыр ғой
ұлтымыздың ұланғайыр күлкiсi.

Толық

Жапырақ әлемі

Көкте бұлт түйiлдi
күркiретiп өктем үн.
Жасыл бояу құйылды
кiрiп келiп көктемiм.

Толық

Қоян жылы жазылған өлең

Төгiлiп тұр жыр болып
Сергек қоян, сақ қоян...
Келiп кiрдi жыл болып
аппақ қоян, ақ қоян.

Толық

Қарала сиыр

Болдым мен бала шағымды
есiме жиi алатын...
...Бiздiң үйде сауырлы
Қара сиыр болатын.

Толық

Көшедегі күзгі ағаштар

Кешегi салтанаттың тастап бәрiн,
мүлгiп тұр Мамырларым, Тастақтарым...
Тiзiлiп тұра қалған ағаштар-ай,
берместен көшелердiң қос қапталын.

Толық

Ай тұтылған түнде

Маңдайынан тер шықты да тастардың,
асқақ басы аласарды асқардың.
Тiршiлiктi түнек етiп қап-қара
жанып тұрған шамы сөндi аспанның.

Толық

Парадокс

Босқа шаршап, сүрлiкпе
басса өмiрдiң мұң-зары.
Дүниеде, тiрлiкте
керi кетiп тұр бәрi.

Толық

Адамдар

Күнiн көрiп амалдап,
тiршiлiктен қалыс қап,
бара жатыр адамдар
бiр-бiрiнен алыстап.

Толық

Мен жамылған бұлт

Ойлар қуып қаптаған
асу-белге бардым мен, –
көшiп жүрген
қап-қара

Толық

Көктайғақ

Көшеңiз де, аулаңыз да көк қайрақ.
Көк қайрағың – жып-жылтыр мұз көктайғақ.
Тiршiлiктi тәй-тәй ғана бастырып
көктайғағың жұртпен осы кеттi «ойнап».

Толық

Депрессия

Бiлiп өмiр жалғанын
өз-өзiнен ашынып, –
Үмiт пенен арманым
Өлiп жатты асылып.

Толық

Өткеннен жеткен аңыз

Жоқ кез екен бекiнiс те, қамал да, –
Сонау-сонау өткен, алыс заманда.
бiр тайпа жұрт өмiр сүрiп жатыпты
орман-нулы, көл-құрақты даламда.

Толық

Жапан даладағы ой

Кең далам жатыр, боз далам! –
Өткен бiр, өткен заманда
күлдiр-күлдiр кiсiнеп,
маң-маң басып боздаған,

Толық

Өзгеріс

Не боп кеттi азып-тозып өңiрiм.
Не боп кеттi бұрқап, түтеп өмiрiм.
Iше-iше қасiрет пен құсаны
Уға толы ыдыс болды көңiлiм!

Толық

Жұғымды адам

Жұғымды адам, балдай тәттi жұғымды.
Тұла бойы түсiнiктi, ұғымды.
Сырлас жандай – ашпасаң да сырыңды.
Мұңдас жандай – айтпасаң да мұңыңды.

Толық

Семiз бұлттар

Семiз бұлттар сабырлы-ақ.
Теңеме оны босқынға.
Төңкерiлiп, дамылдап
Жатыр аспан астында.

Толық

Кесілген ағаштар

Күн суық, заман суық, суық, суық.
Суықтық жатыр жұртты қуып шығып.
Боран мен борасындар бұрқырайды
тiрлiктi жiберердей бүлiк қылып.

Толық

Қос ниет

Бұл өмiрде аз ба, көп пе үлесiң –
Бәрiбiр сен! –
Жылайсың да, күлесiң...
Ғұмыр бойы еркiңнен тыс! – өлгенше

Толық

Обал

Сонау жылы,
Үстiрт үстi.
Күн ыстық.
Дем аласың отты ауаны тыныс қып.

Толық

Қолшатыр астындағы адам және уақыт туралы ой

Қара жаңбыр.
Қала iшi.
Құйған саулап ағынды-ай!
Қолшатырға қарашы

Толық

Өртеніп жатқан дала

Қалғандай бейне тоналып,
жүрегiм менiң жаралы –
Көрдiм мен отқа оранып
өртенiп жатқан даланы.

Толық

Қара мылқау

Ол оқиға алыс қалды бүгiнде...
Сабақ жатыр оның бiрақ түбiнде.
...Келдi бiздiң ауылымызға бiр адам
Қарашаның қара суық күнiнде.

Толық

Жағымпаз

Жоқ кiсiлiк, iрiлiк,
майлап алған жанарын.
Иiледi, бүгiлiп –
Омыртқасы жоқ оның.

Толық

Аластау

Шалғынымды шаң қылып,
жайлауымды жандырып, –
жұмағымды жайқалған
айналдырған тозаққа;

Толық

Қуғын

Үстiрт үстi
Күн дегенiң күйiп тұр.
(Ал жүректе күннен өткен күйiк тұр).
Шофер жiгiт қуып бердi құйғытып

Толық

Ынжық

Кетiп тiрлiк кетеуi
Мың құлатып, мың жықты...
Жыным қозып кетедi
көрсем осы ынжықты.

Толық

Әбдіраштың Жарасқаны

Жарасқаным, дара тұлғам,
Сенде сезiм, ой шыныққан.
Бiлем сенiң
Жаратылған

Толық

Қарсылық

Қимақ болып тiрлiгiмнiң пернесiн,
жұлмақ болып ертеңiмнiң пердесiн,
бiреулер жүр қара ниет тiлекпен
басамын деп ұлы Дала кеудесiн.

Толық

Аялдамадағы сауал

Бiр жас әйел –
тiлiп түсер санаңды –
айтып тұрды төтенше бiр хабарды:
– бiр мәшине жаңа ғана,

Толық

Сауап

Тұла бойы тұңған тарих,
әңгiме,
көрген талай мұң-қайғыңды,
шердi де.

Толық