Өлең, жыр, ақындар

Аманға

Жаздым сөз жанабына би Аманның,
Зүррияды ең Жайһұндағы зор нәһанның.
Атаңның артық туған ықпалы орнап,
Абыройын алдың тәмам бұл заманның.

Толық

Айдарбайға

Жалынып, жазып маған сөз бер дейсің,
Қиялды қызғылықты өзгер дейсің.
Зейілім сөзден шығып кетті десем,
Боғыңды еріндің, - деп, езгендейсің.

Толық

Ойын-сауыққа

Сауыққой салқылар көп cap табанда,
Ойын бар іздегенге әр қадамда.
Болмаса Қуаң жері деген аты,
Жайлауға жұртқа жайлы Арқадан да.

Толық

Сұлу қыздың кескіні

Бір гүлсің бағып жүрген бақшадағы
Көз тоймас көруге көп бақса-дағы.
Шын көңіл, шырайлы жүз, шашың сүмбіл,
Мөр мысал мүлтігі жоқ ақшадағы.

Толық

Базаршыға тапсырма

Бір пұт май, екі сандық, бір пұт лампы,
Қасабдар он екі кез келген әлпі.
Бір топ тек, бір топ ақтық, қырық кез шыт,
Балалар жаңаратын киіп жалпы.

Толық

Тұрмағамбеттің Жарымбет Сүлейменге айтқаны

"Бір тайлақ беремін" деп бата алып ең,
Ер жігіт ел атыңа атанып ең.
"Мен үшін Сүлейменнен аласың" - деп,
Саудалап сарттан біраз мата алып ем.

Толық

Айдарбайға

Қарағым, құтты болсын, алған келін,
Түрі бар басатұғын іштің желін.
Жасыңнан жақсылармен жолдас болып,
Аянбай әр орыннан алдың телім.

Толық

Шайқы Ысламға

Аңлайтын айтқан сөзді Шайқы Ыслам,
Кең ойлы кемеңгер ең келген нұсқаң.
Алмайтын ақсұңқардың аңы болмайды,
Уақытында өте ерігіп, парлай ұшқан.

Толық

Айзадаға

Айзада, ақылыңа кеуілім толды,
Берік ұстап биікке шық, беріп қолды.
Тең басқан төрт аяғың жорғалайсың,
Жарайтын көләйттауға оң мен солды.

Толық

Түймегүлге

"Теге" "отыр", "яға" "секін", "мұйымға" "асты",
"Кепке" "отыр", "ләмға" "секін" қия қасты.
Сабындай айбалтаның білегі бар,
Саусаққа таба алмадым, сірә, ұқсасты.

Толық

Құлпы қызға

Нағыз асыл дүр едің,
Жәннаттың ғайни һүрі едің.
Қиядағы сен сұңқар,
Қол жетпес жерде жүр едің.

Толық

Ақжібекке

Қарағым, қатарыңнан көркем түсің,
Ұнайды көңіліме де қылған ісің.
Құлпырып бәйшешектей түрленесің,
Берген соң лайықтап Құдай пішін.

Толық

Әйелдерге

Ала бер айтқан тілді болма қалша,
Пайданды ет, кете бермей қаңғып малша.
Ұйықтама, ұятты ойла ашық, тесік,
Су сіңген су шетінде жатқан салша.

Толық

Сақтағанға

Сау-саламат жүрмісің,
Шырағым, інім Сақтаған.
Ағаң едім әрқашан,
Әркімге айтып мақтаған.

Толық

Құрдасына

Соғып бер, сөзді қой да, маған шаппа,
Соқпасқа сылтауратып, дәлел таппа!
Шебердің, қалайда да, қолы ортақ,
Кіржиіп, кірпігіңмен көзің жаппа.

Толық

Замана туралы толғау

Хабибі - хақ сәруәрдайын,
Әбубәкір, Омардайын,
Осман, Али - һайдардайын,
Әділ патша табылмас-ты!

Толық

Сымбатты сұлу

Мысалы көзің - гауһар, маржан - тісің,
Күндей-ақ шығып келе жатқан түсің.
Сүмбіл шаш, сұңқар мойның, пісте мұрын,
Иілген берді Алла айдай пішін.

Толық

Молдаларға

Мен, өзім - мұсылманмын, қолым - Алла!
"Қалай?" - деп, халыққа көрсет, қолыңа ал да.
Баласы мұсылманның бола қойсаң,
Мұнымды "өтірік" деп ойыңа алма!

Толық

Ыбырай төреге

Жасыңнан шашың қойып, шөпкі кидің,
Сарп еттің заң-зәкүнге бәрін мидың.
Орысқа өлсем де ұқсас боламын деп,
Көт баспай, көп ішінде тұрып сидің.

Толық

Қалдыбекке

Алла аты абайласаң қолында тұр,
Жазуы Мұхамметтің формында тұр.
Күн бітсе, кебінге орап көмер халқың,
Өлімнің екі аяғың орында тұр.

Толық

Дін жайында

Дін ашқан еді Мұрсал әуел бастан,
Екінші Әбубәкір, Омар, Оспан.
"Зүл һүжжа" қамқам, самсам Зүлпіқармен,
Төртінші тиді қолға Әлі Арыслан.

Толық

Сам батыр

Сам батыр "Саудагер" деп өзгертті атын,
Әр түрлі сатушы еді жауһар затын.
Жеті ай Қытай жерін қоныс етіп,
Танитын болды тегіс еркек, қатын.

Толық

Мақта

Арықтың жиегінде жатқан қонып,
Большевик келді ауылға қонақ болып.
Түркістан темекісін тартты дағы,
Сөйледі жайылым қырды көзбен шолып.

Толық

Әшкәбус

...Сап тартып екі жағы, тұрды қарсы,
Асықпай ай тақырға қойған алшы.
Тұстың Риһамға көзі түсіп:
– Майданға бедеу мініп, – деді, – баршы!

Толық

Тұтқын қыз

Бәденнен жан бұлбұлы ұшса қай күн,
Бөз болар үш-ақ қары алар бәйгің.
Апарып айдалаға аға, інің,
Көрсетпей көміп тастар бардай айыбың.

Толық

Рауа бану

Тоқталмай топ ішінде, тілім сөйле,
Дауамат тұра алмайсың мұндай кейде.
Жаһанның опасызы ойға түсіп,
Қалмай ма қапаланып көндің кейде.

Толық

Данышпан қарт

Ажалдан адамизат қалмайды cay,
Қайраты — еш, қаза жетсе, құлатқан тау.
Санаулы бітіп сүрік сарқылған соң,
Етерсің өрт кездескен қамыстай лау.

Толық

Мәрді дихан

Тіл — тілмаш, ақыл — уәзір, көңіл — сұлтан,
Нәпсі — тақ, кеуде — сарай, жығасы — тән.
Қол — жендет, көз — қарауын, құлақ – тыңшы,
Аяқ — құл, мұрын — дәрігер, шамшырақ — жан.

Толық

Өтірік хикаясы

Шынкөйдің шырайы артықшамнан-дағы,
Жүзі кір жалғаншының шаңнан дағы.
Ту ұстап туралардың топ бастауы,
Ататын анық бектер таңнан-дағы.

Толық

Қатын хикаясы

Үйіне бір қатынның қонды Иса,
Үйіне қой демейтін қонақ сыйса.
Төріне тұра сала төсек жайын,
Болды ойы — Иса үшін жанды қиса!

Толық

Аққұс хикаясы

Осындай қауышқанда қатар-құрбы,
Қайтесің, кеуіліндегі шашпай дүрді?!
Жаһанға жаратылып келгеннен соң,
Әркім өз шамасынша дәурен сүрді.

Толық

Қаңбақ хикаясы

Ілгергі өткен заманда,
Көріпті біреу қаңбақты.
Аяғы жоқ, қолы жоқ,
Жүреді деп қалай таңлапты.

Толық

Нушаруан хикаясы

Бақ құсы баяндаса бастарыңа,
Жұмыс қыл, жарасарлық наштарыңа.
"Жаспын" деп, жауға қарсы шаба берме,
Ақ кірер әлі-ақ бір күн шаштарыңа.

Толық

Сүлеймен хикаясы

"Ер" деме елге зұлымдық еткендерді,
"Бай" деме бейсахауат өткендерді.
"Дана, – деп, – дария заңлы" дәріп етпеңдер,
Соңына сөз тастамай кеткендерді.

Толық

Дәруіш хикаясы

Кидіріп бір кедейге бейбәһә тон,
Сұлтаны Шам Шәриптің беріп ет шен.
Соны да тыңдасаңдар сөз қыламын,
Дертіне қасталардың болғандай ем.

Толық

Жесір қатын хикаясы

Ей, тілім, сөйле шірін, тапсаң тымсал,
Тірілік тұрмас дауам, тербеніп қал.
Асылың, абайласам, гүл сияқты,
Бір салқын, сап боларсың, соқса шамал.

Толық

Қамыс мінген хикаясы

Өмірі соққан желдей адамзаттың,
Қызығы түс сияқты көңіл шаттың.
Жүз жылғы "айшы әшірет" аңғарғанға,
Болмайды шамасындай бір сағаттың.

Толық

Арам туралы хикая

Бухара Шәриф шәрінде,
Бар еді бір һарамы.
Кеші-күндіз іздеген,
Ұрлық еді талабы.

Толық

Дарақ пен сая

Дараққа сая бір күн өкпеледі:
– Айналдың андауымда епке, – деді.
Күн түрін көрсетпеске күні бұрын,
Жаясың жапырағыңды шепке, – деді.

Толық

Төрт дос

Болады бақ, ықпалдың — бірлік кілті,
Болмайды бір болғанның жаннан мүлті.
Мысалы мұндайынша еттік өлең,
"Халықтың қолданар, – деп, – қай бір ұлты".

Толық